اگر یک‌مرتبه هم سروکارتان به صرافی‌های ارز دیجیتال افتاده باشد، حتما با مسئله احراز هویت یا KYC هم مواجه شده‌اید. به‌ویژه حالا که همه‌جا خبرهایی می‌شنویم از صرافی‌هایی که احراز هویت را برای کاربران ایرانی اجباری کرده‌اند. خب حالا سوال این‌جاست که این مسئله چرا مهم است و چرا ما ایرانی‌ها از فعالیت در بسیاری از صرافی‌های تراز اول دنیا محروم هستیم. اگر مشتاق دانستن پاسخ این سوال هستید و می‌خواهید در مورد چیستی و اهمیت KYC بیشتر بدانید، آکادمی گرانمایه در این مطلب توضیحات لازم را برای شما ارائه کرده است.
احراز هویت مشتری KYC چیست؟
زمانی که می‌خواهید در یک بانک حساب باز کنید، از شما مدارک هویتی درخواست می‌کنند تا مشخص شود که صاحب حساب چه کسی است. در صرافی‌های ارز دیجیتال نیز دقیقا همین سازوکار وجود دارد. البته در اینجا منظورمان صرافی‌های متمرکزی مانند بایننس و کوکوین هستند و صرافی‌های غیرمتمرکز هم‌چنان بدون نیاز به احراز هویت به کار خود ادامه می‌دهند.
واژه KYC از سرواژه‌های عبارت Know Your Customer ساخته شده است که معنای آن می‌شود: مشتری خود را بشناس. این واژه به استانداردهایی اشاره دارد که در حوزه امور مالی به‌منظور جلوگیری از کلاهبرداری، فساد، پولشویی و مباحث مالی مربوط به تروریست انجام می‌شود.
در راستای این مسئله، صرافی‌های ارز دیجیتال ملزم به ثبت مدارک هویتی کاربران خود هستند و از آنها درخواست اسناد معتبر می‌کنند تا هویتشان را تایید کنند. افراد برخی کشورها هم‌چون ایران به دلیل تحریم، از فعالیت و حضور در صرافی‌های بین‌المللی محروم هستند و با مدارک هویتی خود نمی‌توانند در این مراکز مالی احراز هویت و فعالیت کنند. البته برخی از صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال مانند بیت یونیکس هم‌چنان به کاربران ایرانی خدمات می‌دهند که در حال حاضر گزینه مناسبی به شمار می‌روند. در این صرافی، بدون این‌که نیاز به احراز هویت داشته باشید، می‌توانید معاملات خود را انجام دهید و واریز و برداشت را به‌راحتی و بدون هیچ دردسری به پایان برسانید.
در فرایند احراز هویت، کاربران معمولا باید این اطلاعات را در اختیار صرافی قرار دهند:
- اطلاعات شخصی مانند نام و نام خانوادگی.
- اطلاعات هویتی دولتی مانند کارت شناسایی.
- اطلاعات بیومتریک که معمولا به صورت تصویری از کاربران دریافت می‌شود. به این ترتیب که شما باید یک عکس سلفی یا تصویر ویدیویی برای صرافی ارسال کنید تا هویت شما تایید شود.
بهترین صرافی بدون احراز هویت که باید با آنها آشنا شوید.
چرا احراز هویت برای صرافی‌ها مهم است؟
در تعریف KYC توضیح دادیم که صرافی‌ها برای شناسایی و جلوگیری از اقدامات مجرمانه کاربران خود را احراز هویت می‌کنند. این نهادهای مالی به منظور مقابله با فعالیت‌های غیرقانونی، باید احراز هویت را جدی بگیرند و از کاربران خود مدارک معتبر شناسایی طلب کنند. در غیر این‌صورت، کاربران می‌توانند پول‌های به‌دست‌آمده از راه‌های غیرقانونی و نامشروع را وارد صرافی کرده و به‌سادگی از صرافی به عنوان ابزاری برای جابجایی اموال خود استفاده کنند. زمانی که هویت مشتری برای صرافی تاییدشده باشد، دیگر این مشکل وجود ندارد و چنان‌چه کاربری تخلفی صورت دهد، کاملا مشخص است که فرد متخلف کیست.
احراز هویت به صرافی‌ها کمک می‌کند تا با دریافت هویت کاربران، آنها را پیش از انجام هرگونه تراکنش شناسایی کنند. این کار هم‌چنین یک لایه امنیتی دیگر هم به صرافی اضافه می‌کند. به این ترتیب ریسک‌ها و مخاطرات مرتبط با کلاهبرداری نیز به‌شکل قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
آیا صرافی‌های ایرانی هم احراز هویت نیاز دارند؟
بله. در صرافی‌های ایرانی نیز از کاربران مدارک هویتی دریافت می‌شود. صرافی‌های ایرانی مانند همتایان بین‌المللی خود ملزم به دریافت مدارک هویتی از کاربرانشان هستند. بدون KYC محدودیت‌هایی در فعالیت کاربران به وجود می‌آید. البته باید یادآوری کرد که بدون احراز هویت می‌توان مواردی نظیر خرید ارز دیجیتال یا واریز پول به صرافی را انجام داد؛ ولی مثلا برای برداشت وجوه، حتما باید اکانت شما احراز هویت شده باشد. باز هم بسته به قوانین داخلی هر صرافی، ممکن است برخی از موارد متفاوت باشد.
صرافی‌های ایرانی ممکن است سطوح دسترسی مختلفی برای کاربران خود در نظر بگیرند و هریک امکاناتی را در اختیار کاربران احراز هویت‌شده قرار دهند. احراز هویت در این صرافی‌ها سطح‌بندی می‌شود. مثلا احراز هویت اولیه همان شماره تلفن کاربر است و احراز هویت سطح بالاتر، با ارائه مدارک شناسایی انجام می‌شود. اگر به هر دلیلی می‌خواهید یا مجبورید در صرافی‌های ایرانی فعالیت کنید، برای این‌که بتوانید از خدمات و امکانات آنها به‌صورت تمام و کمال استفاده کنید، حتما باید احراز هویت خود را تکمیل کنید. هم‌چنین با این کار باید قوانین صرافی را نیز بپذیرید. اگر هرگونه عملی مغایر با قوانین آن صرافی انجام دهید، تبعات آن گریبانگیرتان خواهد شد.
آیا همه صرافی‌های خارجی نیاز به احراز هویت دارند؟
پاسخ این سوال را پیش‌تر و لابلای توضیحات قبلی دادیم. تمام صرافی‌های خارجی نیاز به احراز هویت ندارند. مثلا کوکوین یا بینگ ایکس در ابتدا احراز هویت را الزامی نکرده بودند. اما کمی بعد از رشد فعالیت‌های خود، اعلام کردند که هرگونه فعالیت در این مراکز منوط به احراز هویت است.
اکنون صرافی‌های دیگری هم هستند که احراز هویت در آنها اجباری نیست؛ ولی به هر حال نمی‌توان به هر صرافی‌ای اعتماد کرد. صرافی بیت یونیکس از معدود گزینه‌هایی است که هم‌اکنون اجازه می‌دهد بدون KYC در آن معامله کنید و امور مالی خود را انجام دهید.
AML چیست؟
اصطلاح AML از سرواژه‌های Anti Money Laundering گرفته شده است که به معنای قوانین ضدپولشویی است. قوانین ضدپولشویی مجموعه اقدامات، سیاست‌ها، مقررات و حقوقی است که برای مبارزه با جرایم پولشویی انجام می‌شوند. هدف این قوانین جلوگیری از پنهان‌سازی پول‌هایی است که به‌صورت غیرقانونی کسب شده‌اند و از راه نامشروعی برای صاحبان خود ثروت تولید کرده‌اند.
معمولا درآمدهای کسب‌شده از راه جرایمی نظیر فرار مالیاتی، قاچاق انسان، قاچاق دارو و امور مفسدانه‌ای مثل رشوه، وارد چرخه پولشویی می‌شوند تا صاحبان این درآمدها بتوانند با خیال راحت و بدون پیگیری قانون، پول‌های بادآورده خود را خرج کنند.
پولشویی چیست؟
پولشویی اصطلاحی است که برای پنهان کردن مبدا اموالی که از منابع غیرقانونی به دست آمده‌اند، به کار می‌رود. منظور از پولشویی انجام اموری است که رد اصلی پول‌ها را پاک می‌کند. به عنوان مثال فردی ممکن است از فروش مواد مخدر پول به دست آورده باشد. به همین خاطر کسب و کار دیگری راه می‌اندازد و پول‌هایی را که از راه غیرقانونی به دست آورده است، وارد این کسب و کار می‌کند. در نهایت این‌طور به نظر می‌رسد که این پول (که در واقع همان مبلغی است که از راه غیرقانونی به دست آمده است)، از طریق این کسب و کار جدید حاصل شده است. این کار باعث پاک کردن منشا این پول نامشروع می‌شود.
مجرمان همواره برای مخفی کردن منبع درآمدهای خود، دست به پولشویی می‌زنند. این کار معمولا مراحل مختلفی دارد. اول باید همان‌طور که گفتیم، این پول را در یک کسب و کار دیگر سرمایه‌گذاری کرد. سپس نوبت به گردش پول می‌رسد؛ منظور این است که پول طوری به گردش بیفتد که بین منشا کسب درآمد و مقصد آن فاصله بیفتد تا در آن گم شود. در نهایت هم پول به صاحبان و عاملان اصلی خود برمی‌گردد؛ منتهی این بار در شرایطی که قانونی است و به یک پول تمیز تبدیل شده است.
CFT چیست؟
عبارت CFT مخفف واژه‌های Counter-Terrorism Financing است که معادل فارسی آن می‌شود مبارزه با تامین مالی تروریسم. این کار یک عمل بازدارنده و مجموعه‌ای از اقدامات لازم برای جلوگیری از حمایت مالی تروریسم است. این اقدامات مواردی نظیر شناسایی و ردیابی و سپس اختلال در مسیر انتقال دارایی‌هایی است که می‌توانند به رشد و پرورش اقدامات تروریستی کمک کنند.
همان‌طور که پیداست، هم مبارزه با پولشویی و هم مبارزه با تامین مالی هر دو با هدف ایجاد و افزایش شفافیت در تراکنش‌ها و دادوستدهای مالی انجام می‌شوند. این کار با بررسی مدارک و هویت مشتریان و هم‌چنین گزارش فعالیت‌های آنها انجام می‌شود. به همین خاطر است که نهادهایی مانند صرافی‌های متمرکز، باید هویت کاربران خود را بدانند تا بتوانند فعالیت‌های مشکوک و مجرمانه را رصد کرده و آنها را شناسایی کنند.
چرا جامعه کریپتو با احراز هویت مشکل دارند؟
تا اینجا مواردی را بیان کردیم که نشان می‌دهد احراز هویت برای جلوگیری از انجام امور غیرقانونی و مبارزه با پول‌های نامشروع است. اما جامعه ارز دیجیتال با این مسئله مشکل دارد. این امر می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که یکی از آنها تفاوت در قانون‌گذاری‌ها در سراسر دنیاست.
هم‌چنین گاهی اوقات کاربران از این‌که اسناد و مدارک آنها لو برود و به دست اشخاص یا نهادهای دیگر بیفتد واهمه دارند. به هر حال نگرانی‌های مرتبط با حریم خصوصی همیشه وجود داشته است و این داستان تازه‌ای نیست. البته یک دلیل عمده‌تر برای مخالفت با KYC میان کاربران وجود دارد؛ کاربران بازار ارزهای دیجیتال معتقدند که احراز هویت با ماهیت و اصول بازار ارز دیجیتال مغایرت دارد. ارز دیجیتال با هدف از میان برداشتن محدودیت‌ها و تبعیض‌ها به‌وجود آمد و حالا احراز هویت باز هم مانع از فعالیت بسیاری از افراد در بازار کریپتو می‌شود. به عقیده این دسته از کاربران، دنیای ارزهای دیجیتال باید دنیایی آزاد باشد و قانون‌گذاری‌هایی در این سطح، فقط و فقط به ضرر بازار کریپتو خواهد بود.
مسئله دیگر مربوط به مالیات است و کاربران زیادی هستند که می‌خواهند با خیال راحت دارایی‌های خود را بدون ترس از مالیات، جابجا کرده و تراکنش انجام دهند. آن دسته از افرادی هم که زیر سن قانونی هستند، ممکن است بخواهند در این بستر فعالیت کنند که چنین قوانینی دست‌وپای آنها را می‌بندد.
گواهی اثبات مفهوم POC چیست؟
در بخش‌های پایانی این مطلب، بهتر است کمی هم در مورد گواه اثبات مفهوم یا Proof of Concept توضیح دهیم. اثبات مفهوم یکی از مکانیزم‌های اجماع است که در شبکه‌های غیرمتمرکز به‌منظور اعتبارسنجی و تایید تراکنش‌ها به کار می‌رود.
هدف از این گواه، اطمینان از امنیت، تغییرناپذیری و قابلیت اعتماد یک شبکه بلاکچینی است. چرا که اعضا و مشارکت‌کنندگان آن شبکه ملزم به ارائه مدارک و اسنادی برای فعالیت‌های خود هستند که این امر منجر به امنیت و حفظ یکپارچگی سیستم می‌شود.
استفاده از گواه اثبات مفهوم (POC) برای احراز هویت
حالا که با گواه اثبات مفهوم آشنا شدیم، باید به ارتباط میان این مفهوم و مسئله احراز هویت هم اشاره کنیم. در این روش، نهاد مالی می‌تواند برای دستیابی به اطلاعات مشتریان خود از بلاکچین استفاده کند. نکته مهم این‌جاست که تا کاربر اجازه ندهد، آن نهاد نمی‌تواند به این اطلاعات شخصی دسترسی داشته باشد. سازوکار این مکانیزم هم از طریق کلید خصوصی است. به این صورت که کاربر اطلاعات خود را با کلید خصوصی منحصر به فردش رمزگذاری می‌کند و همواره خودش مالک این اطلاعات خواهد بود.
هدف از توسعه چنین روشی و استفاده از تکنولوژی مبتنی بر POC بهبود تجربه کاربر، کاهش هزینه‌های عملیاتی و کاهش ریسک عملیاتی بانک‌ها و سایر نهادهای مالی است. در حقیقت چنین انتظار می‌رود که دیجیتالی کردن فرایند KYC، به مذاق کاربران خوش می‌آید و آنها را به استفاده از خدمات غیرمتمرکز دیجیتال تشویق می‌کند.
آیا با هویت ایرانی می‌توان در صرافی‌ها احراز هویت کرد؟
کشور ایران به دلیل تحریم، در بسیاری از نقاط دنیا با محدودیت‌هایی مواجه است. سیستم‌ها و پلتفرم‌های مالی اجازه ندارند به کشورهایی که در فهرست تحریم قرار دارند، خدمات ارائه کنند. به همین خاطر با مدارک ایرانی نمی‌توان در صرافی‌های خارجی احراز هویت کرد. البته باید یک نکته را اینجا در نظر بگیریم. برخی از صرافی‌های ارز دیجیتال همین حالا هم به کاربران ایرانی خدمات می‌دهند. این صرافی‌ها احتمالا در ابتدای مسیر فعالیت خود هستند و بعدها که فعالیتشان گسترش پیدا کند، احتمال دارد که از سرویس‌دهی به کاربران ایرانی خودداری کنند.
یک مثال بارز در این زمینه صرافی بینگ ایکس است. بینگ ایکس پیش از این به کاربران ایرانی خدمات می‌داد و حتی به آنها اجازه می‌داد با مدارک هویتی ایرانی احراز هویت کنند. اما چندی پیش اطلاع داد که دیگر این مسئله امکان‌پذیر نیست و از سرویس‌دهی به کاربران ایرانی معذور است. این داستان را پیش‌تر در مورد کوکوین و بایننس نیز شاهد بودیم که احراز هویت را اجباری کردند و کاربران ایرانی بسیار زیادی مجبور به مهاجرت از این صرافی‌ها شدند.
همین حالا هم ممکن است صرافی‌هایی را پیدا کنید که به کاربران ایرانی خدمات بدهند که بالاتر به بیت یونیکس به عنوان یک نمونه قابل توجه اشاره کردیم. اما به هر حال نباید فراموش کنیم که هر لحظه ممکن است قانون‌گذاران تیغ خود را روی گردن این صرافی‌ها هم بگذارند و کاربران ایرانی باز هم باید به دنبال پلتفرم جدیدی بگردند.
جمع‌بندی
احراز هویت یا KYC به عملی گفته می‌شود که طی آن یک نهاد مالی مانند صرافی ارز دیجیتال، از کاربران خود اطلاعات و مدارک هویتی را تقاضا می‌کند. این کار با هدف جلوگیری از پولشویی و مقابله با جابجایی اموالی که از روش‌های نامشروع و غیرقانونی به دست می‌آیند، انجام می‌شود. به همین خاطر این مسئله برای صرافی‌های ارز دیجیتال اهمیت دارد و برترین صرافی‌ها مانند بایننس و کوکوین اجازه فعالیت بدون احراز هویت را به کاربران خود نمی‌دهند. البته برای کشورهای تحت تحریم، KYC یک مانع بزرگ محسوب می‌شود و از فعالیت کاربران این کشورها در بازارهای مالی جلوگیری می‌کند. به نظر شما با وجود این محدودیت‌ها، آیا احراز هویت باید انجام شود یا این کار با نفس بازار ارزهای دیجیتال مغایرت دارد؟