آموزش ارز دیجیتال، وبلاگ
برنامه غیرمتمرکز (Dapp) چیست؟
تیر
فهرست محتوا
درست است که بیت کوین اولین ارز دیجیتال و پادشاه بلامنازع بازار کریپتو است، اما اتریوم با معرفی برنامه غیرمتمرکز و قراردادهای هوشمند، انقلابی در این صنعت به پا کرد. احتمالا تاکنون زیاد عبارت dApp یا همان برنامه غیرمتمرکز را شنیده‌اید، ولی شاید اصلا ندانید این مفهوم دقیقا به چه چیزی اشاره دارد و چه در دل خود دارد که این‌چنین پراهمیت است. اگر به ارز دیجیتال علاقه دارید یا در این بازار فعالیت می‌کنید، لازم است که با این مفهوم آشنا شوید و جوانب مختلف آن را بشناسید. ما در این مطلب از آکادمی گرانمایه، می‌خواهیم شما را با برنامه غیرمتمرکز بیشتر آشنا کنیم و با اشاره به سازوکار و مزایا و معایب آن، به چند پروژه مهم در این خصوص اشاره کنیم.
برنامه غیرمتمرکز چیست؟
واژه dApp مخفف عبارت Decentralized Application است که معنای آن به فارسی می‌شود برنامه غیرمتمرکز. dApp یک برنامه نر‌م‌افزاری است که به‌صورت غیرمتمرکز اجرا می‌شود؛ به این معنا که به‌جای آن‌که از یک کامپیوتر واحد به عنوان میزبان استفاده کند، روی بلاکچین یا در واقع شبکه‌ای از چندین کامپیوتر اجرا می‌شود. این مسئله باعث می‌شود که dAppها تحت کنترل یک نهاد یا موسسه مشخص نباشند و توسط گروه بزرگی از کاربران کنترل شوند.
مفهوم برنامه‌های غیرمتمرکز با اتریوم مطرح شد و هم‌اکنون هم بیشتر این برنامه‌ها روی بلاکچین اتریوم اجرا می‌شوند. برنامه‌های غیرمتمرکز کاربردهای بسیار زیادی دارند و شامل مواردی نظیر کیف پول ارز دیجیتال، صرافی، پلتفرم‌های بازی، شبکه‌های اجتماعی، امور مالی و غیره می‌شوند. در ادامه که به معرفی چند برنامه غیرمتمرکز پرداختیم، خودتان متوجه می‌شوید که تاکنون ممکن است بارها از این برنامه‌ها استفاده کرده باشید و از مزایا و ویژگی‌های آن‌ها بهره‌مند شده باشید.
نگاهی به تاریخچه برنامه های غیرمتمرکز
در سال ۲۰۱۳، ویتالیک بوترین و دستیارانش اتریوم را در قابل یک طرح پیشنهادی جدید، مطرح کردند. رویکرد آن‌ها ایجاد یک روش غیرمتمرکز در زندگی انسان بود. در رویای بوترین، یک اینترنت مبتنی بر بلاکچین دیده می‌شد که در آن کنترل هر چیزی به جای اشخاص ثالث و نهادها، در اختیار خود کاربران قرار داشت و خبری از آن واسطه‌های دنیای سنتی نبود. در سال ۲۰۱۴، مقاله‌ای در مورد برنامه‌های غیرمتمرکز منتشر شد که در آن توضیحاتی در خصوص ویژگی‌های DApp مطرح شده بود.
بر این اساس، برنامه‌های غیرمتمرکز به سه نوع تقسیم شدند که این دسته‌بندی بر اساس روش تعامل این برنامه‌ها با کاربران بود.
- برنامه‌های لایه یک که بلاکچین اختصاصی و انحصاری خودشان را دارند.
- برنامه‌های غیرمتمرکز لایه دوم هم آن دسته از اپلیکیشن‌هایی هستند که روی یک بلاکچین لایه اول سوار می‌شوند. در حقیقت این برنامه‌ها، از بستر و ساختار یک بلاکچین پایه استفاده می‌کنند. برنامه‌های مرتبط با راهکارهای مقیاس‌پذیری اتریوم، بهترین و مهم‌ترین مثال این دسته از برنامه‌های غیرمتمرکز هستند.
- در نهایت برنامه‌های لایه سوم را داریم که روی لایه دوم سوار می‌شوند و در حقیقت از آن بستر برای عملکرد خود استفاده می‌کنند.
کاربرد و هدف برنامه های غیر متمرکز چیست؟
با توجه به مواردی که تاکنون بیان کردیم، می‌توان دریافت که هدف از ایجاد برنامه غیرمتمرکز چه بوده است. این اپلیکیشن‌ها با هدف بهبود و تقویت امنیت و حریم خصوصی و همچنین افزایش شفافیت به وجود آمدند. از آن‌جایی که این برنامه‌ها با کمک قرارداد هوشمند اجرا می‌شوند، نیازی به هیچ واسطه‌ای ندارند. پس یکی دیگر از اهداف دپ‌ها حذف واسطه‌ها و پررنگ‌تر کردن عدم تمرکز بوده است.
دسترسی به دنیای آزاد و برخورداری از عدالت اجتماعی، یکی از اهداف والا و قابل احترام بلاکچین است و برنامه‌های غیرمتمرکز سعی در آن دارند تا با حذف نهادهای واسط و اشخاص ثالث، بستری را برای تحقق این هدف پرورش دهند. امکان اعطای وام و کسب درآمد غیرمنفعل از طریق این اپلیکیشن‌ها، از جمله مواردی است که می‌تواند دنیا را یک قدم دیگر به سمت آزادی و عدالت حرکت دهد.
اگر هم بخواهیم به کاربردهای برنامه‌های غیرمتمرکز اشاره کنیم، باید بگوییم که از dAppها در مواردی نظیر امور مالی و بانک‌داری، بازی و سرگرمی، مدیریت زنجیره تامین، مدیریت هویت و شبکه‌‌بندی اجتماعی استفاده می‌شود. باز هم باید تاکید کنیم که تمامی این کاربردها به شیوه‌ای کاملا غیرمتمرکز در دسترس قرار می‌گیرند.
ویژگی های یک برنامه غیرمتمرکز (Dapp) چیست؟
بر اساس مقاله‌ای که به آن اشاره کردیم، می‌توان چهار ویژگی اصلی و مهم را برای یک برنامه غیرمتمرکز در نظر گرفت که به این شرح هستند:
- یک برنامه غیرمتمرکز باید منبع باز باشد و بدون دخالت هرگونه عامل واسطه و شخص ثالثی عمل کند. چنین برنامه‌ای باید تحت کنترل کاربر باشد؛ به این معنا که کاربر بتواند در خصوص تغییراتی که می‌توانند به‌صورت خودکار پیاده‌سازی شوند، رای بدهد و پیشنهادهای خود را ارائه کند.
- ویژگی مهم دوم این است که اطلاعات این برنامه‌ها باید در یک شبکه بلاکچینی عمومی نگهداری شود. باید یادآوری کرد که عدم تمرکز اصلی کلیدی این برنامه‌هاست؛ جایی که این برنامه‌ها نباید از طریق یک نقطه متمرکز، مورد حمله قرار بگیرند.
- می‌رسیم به سومین ویژگی که بیان می‌کند دپ‌ها باید توکن رمزنگاری‌شده‌ای برای دسترسی داشته باشند و باید پاداشی در قالب توکن مذکور به مشارکت‌کنندگان در شبکه ارائه کنند. مثلا استیک‌کنندگان یا ماینرها باید مشمول دریافت پاداشی در قالب توکن آن اپلیکیشن باشند.
- چهارمین و آخرین ویژگی یک dApp مطابق مقاله منتشرشده در سال ۲۰۱۴، این است که یک برنامه غیرمتمرکز باید یک روش اجماع داشته باشد که توکن‌ها بر اساس آن تولید شوند. به عنوان مثال دو مورد از معروف‌ترین مکانیزم‌های اجماع، گواه اثبات سهام (PoS) و گواه اثبات کار (PoW) هستند.
البته اگر بخواهیم ویژگی‌های دیگری برای یک برنامه غیرمتمرکز نام ببریم، باید به استفاده از قراردادهای هوشمند، قطعیت در انجام و اجرا و برخورداری از یک زیرساخت غیرمتمرکز نام ببریم که ۴ مورد بالا تمام این ویژگی‌ها را در دل خود دارند.
Dapp چطور کار می کند؟
گفتیم که دپ‌ها میان شبکه‌ای کامپیوترها توزیع شده‌اند و توسط کاربران کنترل می‌شوند. این برنامه‌ها اوپن سورس هستند و کد داده‌های آن‌ها در دسترس تمام کاربران قرار دارد. البته این مسئله باعث نمی‌شود که بتوان به‌راحتی هر موردی را تغییر داد و هرگونه تغییر در این کدها، نیازمند اجماع و توافق اکثریت کاربران است. داده‌های برنامه‌های غیرمتمرکز روی بلاک‌های غیرمتمرکز بلاکچین ذخیره می‌شوند. همچنین این بلاک‌های داده اعتبارسنجی شده‌اند و صحت آن‌ها اثبات شده است.
دپ‌ها معمولا از شبکه اتریوم استفاده می‌کنند و توکن‌های رمزنگاری‌شده به آن‌ها اعتبار می‌بخشند. معمولا وجود این توکن‌ها برای دسترسی به اپلیکیشن ضروری هستند. در حالی‌که پایگاه‌های داده و سرورهای متمرکز از یک اپلیکیشن سنتی پشتیبانی می‌کنند، یک قرارداد هوشمند که روی بلاکچین ذخیره شده است، از برنامه‌های غیرمتمرکز پشتیبانی می‌کند. چون پای قراردادهای هوشمند در میان است، اتریوم را می‌توان مناسب‌ترین بستر برای راه‌اندازی این برنامه‌ها دانست. بلاکچینی که قرارداد هوشمند روی آن اجرا می‌شود، یک دفتر کل از داده‌های ثبت‌شده در بلاک‌هاست و یک محیط متمرکز ذخیره‌سازی ندارد. این بلاک‌ها در محل‌های توزیع‌شده پراکنده هستند و به کمک بلاکچین، به هم مرتبط می‌شوند.
مزایا و معایب برنامه‌های غیرمتمرکز
حالا می‌خواهیم ببینیم که این اپلیکیشن‌ها چه مزایایی دارند. در این زمینه، می‌توانیم به موارد زیر استناد کنیم:
- این برنامه‌ها می‌توانند حریم شخصی کاربران را ارتقا دهند. دپ‌ها برای تکمیل تراکنش‌های میان دو طرف حساب، از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند و هویت این افراد، ناشناخته باقی خواهد ماند.
- dAppها می‌توانند در برابر سانسور مقاومت کنند. دپ‌ها خود را طرفدار آزادی بیان می‌دانند و می‌توان آن‌ها را به‌عنوان پلتفرم‌هایی معرفی کرد که می‌توانند جایگزین رسانه‌های اجتماعی فعلی شوند.
- همچنین پلتفرم‌های منعطف، می‌توانند امکان توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز را فراهم کنند. به‌عنوان مثال، اتریوم دقیقا چنین پلتفرمی است و توانسته است میزبان خیل عظیمی از دپ‌ها باشد.
البته به طور کلی می‌توان عدم تمرکز، کارایی، شفافیت و دسترسی عمومی را هم جزو مزایای این برنامه‌ها دانست.
شاید تا اینجا این‌طور به نظر بیاید که برنامه‌های غیرمتمرکز سراپا حسن و مزیت هستند و هیچ ایراد یا محدودیتی ندارند. به همین خاطر در ادامه به چند نقطه ضعف و ایراد این برنامه‌ها اشاره کرده‌ایم تا نقاط منفی این برنامه‌ها را هم بشناسید.
- ممکن است برنامه‌های مذکور، مقیاس‌پذیر نباشند و در این مسیر چالش‌هایی وجود دارد.
- احتمال بروز چالش‌هایی در خصوص توسعه یک رابط کاربری کاربرپسند وجود دارد.
- در صورت نیاز به انجام اصلاحات در کد برنامه، این کار مشکل است. بر اساس سازوکار شبکه اتریوم، به‌روزرسانی دپ‌ها ممکن است برای توسعه‌دهنده‌ها چالش‌آفرین باشد؛ چرا که کد و داده‌هایی که روی بلاکچین منتشر می‌شوند، به‌سختی قابل تغییر هستند.
- در صورتی که برنامه‌نویسی این اپلیکیشن‌ها به نحو مطلوبی انجام نشده باشد و دارای خطا باشد، احتمال بروز مشکلات و خطاهای امنیتی وجود خواهد داشت.
- عدم قطعیت در مورد قانون‌گذاری‌ها نیز چالش دیگری است که می‌توان آن را به‌عنوان یک ریسک قلمداد کرد.
انواع برنامه های غیرمتمرکز
حالا دیگر می‌شود ادعا کرد که نکات مهم را در مورد برنامه‌های غیرمتمرکز بیان کردیم و به‌خوبی با آن‌ها و اهداف و ویژگی‌هایشان آشنا شدیم. در ادامه و در بخش پایانی مطلب، خوب است که به چند برنامه غیرمتمرکز مطرح اشاره کنیم که برای خود نامی در دنیای ارزهای دیجیتال دست‌وپا کرده‌اند.
يونی سواپ (Uniswap)
نام یونی سواپ بسیار آشناست و کسانی که حتی یک‌بار هم تجربه استفاده از یک صرافی غیرمتمرکز را ندارند، با یونی سواپ آشنا هستند. همان‌طور که گفتیم، یونی سواپ یک صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال است که در سال ۲۰۱۸ بر بستر اتریوم راه‌اندازی شده است.
یونی سواپ پروتکلی است که کاربران از طریق آن می‌توانند اقدام به سواپ دارایی‌ها، کسب درآمد و معامله ارزهای دیجیتال بکنند. این پروتکل از برنامه‌های امور مالی غیرمتمرکز هم پشتیبانی می‌کند و توسعه‌دهندگان، تریدرها و تامین‌کنندگان نقدینگی می‌توانند در این بستر با هم مشارکت کنند. همین امر نشان می‌دهد که استفاده از یونی سواپ برای عموم مردم آسان است.
یونی سواپ را می‌توان صرافی پیش‌تازی دانست که تاکنون سه نسخه ارائه کرده است و ورژن ۳ آن، هم‌اکنون و در زمان نگارش این مطلب، برترین صرافی به لحاظ حجم معاملاتی است. رتبه بعدی هم متعلق به ورژن دوم همین صرافی است. توجه کنید که یونی سواپ از شبکه‌های مختلفی پشتیبانی می‌کند و اتریوم، آربیتروم، آپتیمیزم و پالیگان از جمله شبکه‌هایی هستند که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد.
این صرافی از یک پروتکل نقدینگی اتوماتیک برخوردار است که مشکلات مرتبط با نقدینگی را برطرف کرده است. در حقیقت یونی سواپ کاربران را به تامین نقدینگی تشویق می‌کند و آن‌ها را در این فرایند، مشارکت می‌دهد. توکن بومی این صرافی، یونی با نماد UNI است که به‌عنوان یک توکن حاکمیتی کاربرد دارد و از مارکت کپ بالایی برخوردار است.
آوه (Aave)
وام‌دهی و وام‌گیری یکی از پایه‌های امور مالی غیرمتمرکز است. پلتفرم آوه دقیقا به منظور ارائه همین خدمات راه‌اندازی شد و به کاربران اجازه می‌دهد دارایی‌های دیجیتال را وام بدهند یا آن‌ها را قرض بگیرند. مشخص است که آوه به‌عنوان یک پلتفرم غیرمتمرکز، از قراردادهای هوشمند برای پیش‌برد امور و خودکارسازی فرایندها استفاده می‌کند. منظور فرایندهایی مانند این هستند که چه میزان دارایی باید میان کاربران توزیع شود، چقدر وثیقه برای وام‌ها لازم است و چطور می‌توان کارمزدها را تخمین زد.
مکانیزم آوه برای اعطای وام، بیش‌وثیقه است. به این معنا که کاربران باید رمزارزهایی بیشتر از ارزش دارایی‌ای که می‌خواهند وام بگیرند، به‌عنوان تضمین بپردازند. این سازوکار وام‌دهنده را در برابر مخاطرات احتمالی محافظت می‌کند و به پروتکل اجازه می‌دهد در صورت کاهش شدید ارزش دارایی، وثیقه را لیکویید کند تا وام‌دهنده خسارت نبیند.
آوه علاوه بر خدماتی که ارائه می‌دهد، امکان دریافت وام فوری را نیز فراهم کرده است. این وام‌ها برای بهره‌مندی از فرصت‌های آربیتراژ کاربرد دارند و دریافت و بازپرداخت آن‌ها در یک بلاک واحد انجام می‌شود. به همین خاطر به آن‌ها فوری می‌گویند.
لازم به ذکر است که این پلتفرم رمزارز بومی خود را دارد که با نماد AAVE شناخته می‌شود و می‌توانید در صرافی‌های متعددی آن را مبادله کنید. همچنین با استیک کردن این رمزارز در پلتفرم آوه، می‌توانید پاداش بگیرید و از این طریق درآمد غیرفعال کسب کنید.
آپلند (Upland)
برنامه غیرمتمرکز بعدی که باید از آن نام ببریم، آپلند نام دارد. آپلند یک بازی مبتنی بر بلاکچین است که در سال ۲۰۱۸ قدم به دنیای ارزهای دیجیتال گذاشت. آپلند در واقع یک بازی در متاورس است که از طریق آن می‌توانید املاک و مستغلات را خرید و فروش کنید و به شهرسازی و ساختمان‌سازی بپردازید. با این تفاسیر باید گفت که آپلند پلی میان دنیای واقعی و جهان ارزهای دیجیتال است؛ جایی که کاربران می‌توانند املاک و ساختمان‌های دنیای واقعی را در قالب نسخه‌هایی دیجیتالی در متاورس خرید و فروش کنند.
این بازی با بهره‌گیری از توکن‌های غیرقابل تعویض یا همان NFT به اهداف خود جامه عمل پوشانده است. نکته بسیار مهم در مورد این بازی این است که توسط تیم توسعه ارز دیجیتال ایاس (EOS) ساخته شده است و مبتنی بر همین بلاکچین است. این مسئله، به اعتبار و اهمیت پروژه آپلند کمک می‌کند.
روش انجام این بازی به این صورت است که کاربران باید اقدام به معامله املاک مجازی کنند و از این طریق درآمد کسب کنند. به راحتی می‌توانید در این پلتفرم ثبت‌نام کرده و بازی را آغاز کنید.
اوپن سی (Opensea.io)
اوپن سی هم یک نام آشنا در میان برنامه‌های غیرمتمرکز است که حوزه فعالیتش در زمینه NFT است. اوپن سی یک مارکت پلیس برای توکن‌های بی‌همتاست و باید گفت بزرگ‌ترین، برترین و معتبرترین پلتفرم در این زمینه است. در این بستر می‌توانید اقدام به خرید و فروش، ساخت، حراج و جستجوی توکن‌های بی‌همتا کنید.
این پلتفرم غیرمتمرکز، غیرحضانتی هم هست؛ به این معنا که به کاربران اجازه می‌دهد دسترسی کامل به وجوه و دارایی‌های خود داشته باشند و مدیریت توکن‌هاي خود را تمام و کمال انجام دهند. کاربران می‌توانند مستقیما با یک‌دیگر ارتباط بگیرند و تراکنش‌های موردنظر را میان خودشان انجام دهند.
اوپن سی از دسته‌های مختلف NFTها پشتیبانی می‌کند؛ یعنی فرقی ندارد توکن شما در زمینه هنر است، در عرصه موسیقی است، مربوط به زمین‌های مجازی یا حتی دارایی‌های ورزشی است یا نام دامنه و مواردی از این دست را شامل می‌شود؛ دارایی شما هرچه که باشد، می‌توانید آن را از طریق اوپن سی معامله کنید.
اوپن سی همچنین از مطرح‌ترین کیف پول‌های ارز دیجیتال مثل متامسک، تراست ولت، کوین بیس ولت، فانتوم و غیره پشتیبانی می‌کند. اگر یک هنرمند هستید یا به توکن‌های غیرمثلی علاقه دارید، می‌توانید به راحتی به پلتفرم اوپن سی متصل شوید و به‌دنبال مجموعه موردنظر خود بگردید.
میکردائو (MakerDao)
آخرین برنامه غیرمتمرکزی که می‌خواهیم در این مطلب به آن بپردازیم، میکردائو نام دارد. میکردائو یک پروکل بلاکچینی غیرمتمرکز است که روی اتریوم مستقر شده است و به کاربران دسترسی به خدماتی نظیر وام گرفتن و وام‌دهی و مواردی از این دست را اعطا می‌کند. این پلتفرم همچنین به‌عنوان یک دائو یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز هم فعالیت می‌کند.
میکردائو را می‌توان یک پلتفرم دیفای دانست که دو دارایی مهم دارد؛ یکی استیبل کوین دای و دیگری توکن MKR. میکر هم مانند آوه به کاربران اجازه می‌دهد با وثیقه کردن یک دارایی، دارایی دیگری را قرض بگیرند.
این پروژه در سال ۲۰۱۵ آغاز به فعالیت کرد و به‌عنوان یک سیستم امور مالی غیرمتمرکز، از استیبل کوین دای پشتیبانی می‌کند. میکردائو با هدف دسترسی تمام مردم به امور مالی آن هم بدون نیاز به واسطه‌ها پا به میدان گذاشت و در این راه موفق هم بود.
جمع‌بندی
برنامه غیرمتمرکز به برنامه‌ای گفته می‌شود که روی بلاکچین اجرا می‌شود و دست واسطه‌ها از آن کوتاه است. اولین برنامه‌های غیرمتمرکز روی بلاکچین اتریوم ایجاد شدند و هنوز هم شبکه اتریوم بهترین میزبان برای این برنامه‌هاست. از جمله مهم‌ترین این برنامه‌ها می‌توان به آوه، میکردائو، اوپن سی، آپلند و یونی سواپ اشاره کرد. به نظر شما برنامه‌های غیرمتمرکز توانسته‌اند به هدف خود دست پیدا کنند؟ چه عیب یا محدودیت بزرگی در این اپلیکیشن‌ها می‌بینید؟ آیا طرفدار عدم تمرکز هستید یا فکر می‌کنید مزایای متمرکز بودن بیشتر از معایب آن است؟ فکر می‌کنید جای کدام dApp در این مطلب خالی بود؟ نظرات خود را برای ما بنویسید.
- معرفی صرافی توبیت | Toobit Exchange - 28 شهریور, 1403
- آموزش کامل برداشت توکن داگز + مشکلات برداشت Dogs - 9 شهریور, 1403
- آموزش برداشت تون کوین از صرافی و زمانی که برداشت مسدود است - 9 شهریور, 1403
