در تحلیل تکنیکال برخی مفاهیم بسیار مهم و کاربردی هستند. یکی از این موارد واگرایی یا Divergence نام دارد که انواع مختلفی دارد و در نمودارها می‌توان با تشخیص آن به نکات مهمی دست پیدا کرد. واگرایی را در مطالب فارسی ممکن است با عناوینی چون دایورجنس یا دیورژنس نیز ببینید. گستردگی این مفهوم زیاد است و ما قصد داریم این مطلب از آکادمی گرانمایه را به‌صورت ویژه به این مسئله اختصاص دهیم. در ادامه نکاتی را بیان می‌کنیم که به شما در تشخیص این مورد کمک کند و بتوانید با مشاهده واگرایی‌های مختلف، ادامه حرکت را پیش‌بینی کنید.
واگرایی چیست؟
اندیکاتورها ابزارهایی هستند که در تحلیل تکنیکال آن‌ها را روی نمودار دارایی‌ها پیاده می‌کنیم و به این ترتیب می‌توانیم حرکت بعدی آن دارایی را پیش‌بینی کنیم. زمانی که نمودار قیمت و اندیکاتور در دو جهت متفاوت حرکت کنند، واگرایی اتفاق افتاده است. با وقوع دیورژنس، می‌توان انتظار داشت که روند قیمت فعلی تضعیف شود، ادامه داشته باشد یا حتی در برخی موارد کاملا تغییر کند. این ساده‌ترین تعریفی است که می‌توان برای واگرایی ارائه داد. اهمیت واگرایی هم دقیقا در همین‌جا مشخص می‌شود. چرا که با استفاده از آن، می‌توانیم معاملات خود را انجام بدهیم.
انواع واگرایی
همان‌طور که در ابتدای مطلب هم بیان کردیم، واگرایی انواع بسیار مختلفی دارد که باید تفاوت آن‌ها را بدانیم. انواع واگرایی را می‌توان به صورت دسته‌بندی زیر بیان کرد:
- واگرایی مخفی (شامل دو نوع واگرایی مثبت مخفی و واگرایی منفی مخفی)
- واگرایی معمولی (شامل دو نوع واگرایی معمولی مثبت و واگرایی معمولی منفی)
- واگرایی زمانی
البته ممکن است برخی منابع دسته‌بندی‌های متفاوت‌تری را ارائه دهند؛ ولی اگر همین موارد ارائه‌شده را فرا بگیرید، کاملا به این مبحث مسلط خواهید شد. در ادامه سعی می‌کنیم تمام موارد را به‌صورت جداگانه توضیح بدهیم تا دیگر ابهامی در خصوص انواع دیورژنس برایتان وجود نداشته باشد.
واگرایی مخفی (Hidden Divergence)
اصل و پایه واگرایی، اختلاف حرکت نمودار قیمت و اندیکاتور است. در واگرایی مخفی هم دقیقا همین اتفاق می‌افتد. اما ممکن است به دو صورت رخ دهد که در قالب واگرایی مخفی مثبت (HD+) و واگرایی مخفی منفی (HD-) ظاهر می‌شود. واگرایی مخفی چه مثبت باشد و چه منفی، معمولا در انتهای اصلاح روند مشاهده می‌شود و پس از آن، شاهد ادامه یافتن روند غالب خواهیم بود.
- واگرایی مثبت مخفی HD+
در این واگرایی، با تشکیل کف‌های قیمت سروکار داریم. زمانی که قیمت، یک کف بالا (Higher Low) می‌سازد ولی اندیکاتور یک کف پایین (Lower Low) تشکیل می‌دهد، واگرایی مخفی رخ داده است. یعنی اگر در نمودار قیمت کف ایجاد‌شده دوم از کف اولی بالاتر باشد و در اندیکاتور، کف دوم پایین‌تر از کف اول ساخته شود، واگرایی مخفی مثبت رخ داده است.
با وقوع چنین اتفاقی، می‌توان انتظار داشت که فشار فروش کم شود و خریداران وارد میدان شوند. البته لازم به ذکر است که در تمام انواع واگرایی‌ها، نمی‌توان صرفا به همین سادگی تصمیم‌گیری کرد و برای هر اقدامی، نیاز به تاییدیه‌های دیگر هم داریم.
- واگرایی مخفی منفی HD-
برخلاف مدل قبلی، این واگرایی با برسی سقف‌ها قابل تشخیص است. یعنی وقتی در یک حرکت نزولی قرار داریم و سقف دوم در نمودار قیمت پایین‌تر از سقف اول ساخته شود، در حالی‌که در اندیکاتور سقف دوم بالاتر از سقف اول قرار دارد، می‌توان تشکیل واگرایی مخفی منفی را ثابت کرد.
بر همین اساس می‌توان دریافت که در چنین شرایطی، فشار فروش بیشتر خواهد شد و احتمالا شاهد کاهش فشار خرید خواهیم بود. لازم به ذکر است که واگرایی مخفی مثبت زمانی رخ می‌دهد که روند صعودی است، اما در جریان یک فاز اصلاحی، دارایی در حال ریزش خفیفی است. با مشاهده واگرایی، روند اصلی که صعودی است، ادامه پیدا می‌کند.
در واگرایی مخفی منفی، روندمان نزولی است اما طی چند حرکت، شاهد افزایش قیمت هستیم. پس احتمال دارد پس از وقوع و مشاهده این واگرایی، دارایی هم‌چنان به کاهش خود ادامه پیدا کند. به‌طور کلی باید این‌طور نتیجه‌گیری کرد که در واگرایی‌های مخفی، روند غالب هم‌چنان به مسیر خود ادامه می‌دهد.
واگرایی معمولی (Regular Divergence)
برویم سراغ واگرایی معمولی که به آن واگرایی کلاسیک نیز گفته می‌شود. زمانی که به انتهای روند دارایی نزدیک می‌شویم، ممکن است این واگرایی را هم ببینیم. وقوع واگرایی معمولی می‌تواند از احتمال بازگشت روند خبر بدهد. یعنی اگر روند فعلی نزولی باشد، احتمال صعودی شدن آن وجود دارد و برعکس این قضیه نیز صادق است. در ادامه دو نوع این واگرایی را با هم بررسی می‌کنیم.
- واگرایی معمولی مثبت RD+ (صعودی)
واگرایی معمولی مثبت در روندهای نزولی خودش را نشان می‌دهد. همان‌طور که قبلا هم گفتیم، با نزدیک شدن به پایان این روند نزولی، اگر دیدید که کف دوم از کف اول در نمودار قیمت پایین‌تر است و در اندیکاتور کف دوم بالاتر از کف اول قرار گرفته است، می‌توانید نتیجه بگیرید که یک واگرایی معمولی مثبت را شکار کرده‌اید.
از آن‌جا که در انتهای روند نزولی قرار داریم، با مشاهده این واگرایی می‌توانیم خوش‌‌بین باشیم که فروشندگان ممکن است قدرت خود را از دست بدهند و قیمت افزایش پیدا کند. اگر بتوانید با ابزارهای دیگر این مسئله را تایید کنید، می‌توانید در نقطه مناسب وارد شوید و سود خود را دریافت کنید.
- واگرایی معمولی منفی RD- (نزولی)
اگر توضیحات بالا را معکوس کنیم، می‌رسیم به تعریف واگرایی معمولی منفی. یعنی این نوع از دیورژنس را در پایان یک روند صعودی باید مشاهده کنید. در چنین شرایطی، اگر سقف دوم در نمودار قیمت، بالاتر از سقف اول باشد و در اندیکاتور نیز، سقف دوم پایین‌تر از سقف اول تشکیل شود، می‌توان به وقوع Divergence معمولی منفی پی برد.
توجه کنید که در نوع مثبت واگرایی معمولی، با کف‌های قیمتی سروکار داشتیم و در نوع منفی آن، سقف‌های قیمتی را بررسی می‌کنیم. این‌ها نکات مهمی هستند که در تشخیص واگرایی باید به آن‌ها توجه کنید. اگر این موارد در ذهنتان نمی‌ماند، با تمرین و تکرار و بررسی چندباره نمودارها، می‌توانید در تشخیص واگرایی مسلط شوید.
واگرایی زمانی
آخرین نوع از Divergence را به واگرایی زمانی اختصاص می‌دهیم. می‌توان از نام این واگرایی هم حدس زد که زمان عامل مهمی در تشخیص آن است. در واقع به جای آن‌که به دنبال اختلاف میان حرکت قیمت و اندیکاتور باشیم، اختلاف میان قیمت و زمان را در نظر می‌گیریم.
به‌صورت کلی، وقتی که تعداد کندل‌هایی که در فاز اصلاحی دارایی تشکیل شده‌اند، بیشتر از تعداد کندل‌های قبلی باشند، واگرایی زمانی معمولی رخ می‌دهد. در صورت وقوع چنین شرایطی، باید انتظار داشت که ارز موردنظر هم‌چنان به حرکت قبلی خود ادامه می‌دهد و خبری از تغییر روند در کار نیست. به همین خاطر است که این نوع از واگرایی را به‌عنوان یک الگوی ادامه‌دهنده می‌شناسند و عملکرد آن مشابه واگرایی مخفی است.
تفاوت واگرایی معمولی و واگرایی مخفی
حالا که انواع واگرایی را فرا گرفتیم بد نیست به یک نکته مهم هم اشاره کنیم تا دانشمان در این زمینه تکیل شود. در بیان تفاوت میان واگرایی معمولی و مخفی، می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:
- تشخیص واگرایی مخفی دشوارتر از واگرایی معمولی است.
- واگرایی مخفی معمولا نشان از ادامه روند غالب دارد.
- واگرایی معمولی، مرسوم‌تر است و معمولا بیشتر شاهد آن هستیم.
- واگرایی معمولی را می‌توان نشانه‌ای برای بازگشت روند دانست.
- سیگنال‌های واگرایی مخفی معمولا ضعیف‌تر از واگرایی معمولی عمل می‌کنند.
کاربرد واگرایی در معامله‌گری
با توجه به آن‌چه در مورد دیورژنس بیان کردیم، می‌توانیم از آن در معاملات خود استفاده کنیم. به‌عنوان مثال حالا دیگر می‌دانیم که در واگرایی‌های مخفی، احتمال ادامه یافتن روند غالب و اصلی وجود دارد. پس با مشاهده این نوع از Divergence، می‌توانیم در نقطه مناسب اردر خود را قرار دهیم و با ورود به معامله، از آن سود ببریم.
باز هم باید تاکید کنیم که برای این کار، نمی‌توانیم صرفا به سیگنال صادرشده بر اساس واگرایی استناد کنیم و باید از اندیکاتورها یا ابزارهای دیگری استفاده کنیم تا بتوانیم تاییدیه بگیریم و با اطمینان بیشتری وارد شویم. این احتمال وجود دارد که واگرایی را مشاهده کنیم و پس از آن، آن‌چه پیش‌بینی کرده بودیم اتفاق نیفتد. اتفاقا چنین موردی بسیار رخ می‌دهد و به همین خاطر است که وجود تاییدیه، بسیار اهمیت دارد. در ادامه نحوه خرید و فروش را با استفاده از واگرایی بیان می‌کنیم.
به کمک واگرایی ها و استفاده از سایر الگو های صعودی یا نزولی در بازار می توانید خرید و فروش خود را انجام دهید. آیا می دانید سطوح حمایت و مقاومت چیست؟
استراتژی خرید به کمک واگرایی
فرض کنید با استفاده از اندیکاتوری مثل شاخص قدرت نسبی (RSI)، وقوع یک واگرایی مخفی مثبت را تشخیص داده‌ایم. یعنی روند اصلی صعودی است، اما ارز موردنظرمان برای مدتی در فاز اصطلاحی قرار گرفته است. مشاهده واگرایی مخفی مثبت این احتمال را تقویت می‌کند که ممکن است فاز اصلاحی پایان بپذیرد و دارایی مجددا به همان روند صعودی خودش ادامه بدهد. با علم به این مسئله، می‌توان اقدام به خرید کرد و با توجه به استراتژی فردی، در نقطه مناسب از معامله خارج شد.
این‌که از چه اندیکاتوری برای تشخیص واگرایی استفاده می‌کنید، کاملا به استراتژی شما بستگی دارد. ممکن است یک نفر از RSI استفاده کند و شخص دیگری سیگنال‌های شاخص جریان پول یا استوکاستیک را معتبرتر بداند. اما فارغ از نوع اندیکاتور یا اسیلاتور شما، اصول تشخیص Divergence همان مواردی است که در بالا بیان کردیم.
توضیحات بیشتر: Rsi چیست؟
استراتژی فروش به کمک واگرایی
درست همان‌طور که می‌توانیم با واگرایی اقدام به باز کردن پوزیشن لانگ یا خرید کنیم، می‌توانیم استراتژی فروش خود را نیز پیاده کنیم. بر این اساس زمانی که واگرایی منفی را در نمودار تشخیص دادیم، می‌توانیم احتمال بدهیم که قیمت قرار است کاهش پیدا کند. پس از تاییدیه گرفتن (مثلا با استفاده از میانگین‌های متحرک) می‌توانیم در جایی که مناسب است، پوزیشن شورت خود را باز کنیم. اگر همه‌چیز مطابق تحلیل ما پیش برود، فرصت خوبی برای کسب سود از ریزش قیمت خواهیم داشت و در نقطه مناسب باید پوزیشن خود را ببندیم. در این استراتژی ها شما می توانید به کمک اندیکاتور مکدی خرید و فروش خود را انجام دهید. همچنین استفاده از اندیکاتور Rsi نیز در استراتژی ترید دایورژنس قابل قبول است.
توضیحات بیشتر: اندیکاتور مکدی چیست؟
جمع‌بندی
واگرایی به‌صورت کلی به‌معنای رویدادی است که طی آن قیمت دارایی، حرکتی مخالف با روند اندیکاتور دارد. مثلا ممکن است در نمودار قیمت یک رمزارز، شاهد تشکیل سقف‌های بالاتر باشیم و در اندیکاتور، سقف‌های جدید پایین‌تر از سقف‌های قبلی ایجاد شوند. این اتفاق نشان‌دهنده ایجاد واگرایی است. بسته به نوع واگرایی، می‌توان احتمال داد که حرکت بعدی قیمت چیست؛ یعنی می‌توان انتظار داشت که قیمت سقوط کند یا فاز صعودی آغاز شود یا ادامه پیدا کند. در مطلب بالا انواع Divergence را توضیح دادیم که با کمک نکات گفته‌شده، می‌توانید به‌خوبی دیورژنس را تشخیص دهید. اگر در مورد این مبحث سوالی دارید، می‌توانید در بخش نظرات آن را با ما و سایر خوانندگان در میان بگذارید.