لیکوئید شدن در بازار های مالی

از بدترین اتفاقی که ممکن است برای یک تریدر بیفتد چه می‌دانید؟ لیکوئید شدن (Liquidation) یا از دست رفتن تمام یا بخشی از سرمایه در معاملات اهرم‌دار مثل مارجین (Margin) یا فیوچر (Futures)، اتفاقی است که تریدرها را به شدت تهدید می‌کند. با این حال، اگر هنوز به این اتفاق تلخ دچار نشده‌اید؛ وقت دارید که آن را به خوبی بشناسید و جلوی این ضرر را از همین حالا بگیرید!

در این مقاله، ابتدا به تعریف کاملی از Liquidation خواهیم پرداخت و سپس انواع آن، راه‌های جلوگیری و همچنین ارتباط آن با معاملاتی مثل مارجین و فیوچرز را بررسی می‌کنیم.

لیکوئید شدن چیست؟

اصطلاح «لیکوئید شدن» در بازار ارزهای دیجیتال به یک وضعیت قراردادی گفته می‌شود که در آن یک پوزیشن معاملاتی (به دلیل عدم موجودی کافی) به طور خودکار بسته می‌شود. این اتفاق معمولاً زمانی می‌افتد که ارزش دارایی‌‌های اهرم‌دار معامله‌گر به زیر سطح معینی که با صرافی توافق شده است (مارجین کال یا سطح استاپ اوت) سقوط می‌کند.

از آنجا که این مفهوم در معاملات اهرم‌دار (Leverage) معنا پیدا می‌کند؛ بنابراین به عواملی مثل اندازه اهرم و میزان دارایی موجود بستگی دارد. به همین دلیل، لیکویید شدن برای هر تریدری می‌تواند شرایط متفاوتی داشته باشد. از این رو لیکوئید شدن در معاملات فیوچرز رخ می دهد. البته در معاملات مارجین نیز لیکوئید شدن اتفاق می افتد که با توجه به این که اکثر معامله گران در بازار فیوچرز لیکوئید می شود؛ بیشتر در این مقاله به لیکوئید شدن در بازار فیوچرز می پردازیم. اما اگر تصمیم دارید درباره معاملات مارجین و تفاوت معاملات مارجین با معاملات فیوچرز اطلاعاتی کسب کنید، حتما به شما پیشنهاد می شود تا این مقاله را مطالعه کنید.

برای درک بهتر؛ تصور کنید یک معامله‌کننده پوزیشنی را به منظور معامله اتریوم با اهرم یا لوریج 5 باز می‌کند. اگر قیمت اتریوم بر خلاف تصور تریدر، فقط 10% کاهش پیدا کند؛ این یعنی یک ضرر 50 درصدی و از دست رفتن نیمی از سرمایه! حال اگر به جای لوریج 5، از لوریج 10 استفاده کرده بود، به جای 50 درصد، یک ضرر 100 درصدی را تجربه می‌کرد. در این شرایط، صرافی پوزیشن را بسته و موجودی حساب تریدر را لیکوئید می‌کند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، صرافی‌ها از این مقدار دارایی لیکوئید شده، برای وام دادن به سایر تریدرها و ارائه اهرم مالی استفاده می‌کنند. بنابراین، صرافی‌ها، اهرم موردنیاز تریدرها در معاملات مارجین و فیوچرز را از حساب افراد ضرر کرده جبران می‌کنند. مطالعه مقاله فیوچرز چیست؟ اطلاعات کامل تری در این موضوع به شما می دهد.

• پدیده استاپ هانت یکی از دلایل اصلی رخ داد لیکوئید شدن معامله گران در بازار های مالی است.

قیمت لیکوئید شدن یا Liquidation Price چیست؟

در معاملات لوریج‌دار، زمانی که پوزیشن معاملاتی به نقطه مشخصی به نام قیمت لیکوییدی می‌رسد، صرافی به طور خودکار، پوزیشن را می‌بندد. قیمت لیکوییدی به پارامترهای مختلفی بستگی دارد؛ از جمله میزان مارجین نگهداری یا اندازه اهرم. علاوه بر اینها، موجودی حساب شما نیز روی لیکوئیدیشن پرایس تأثیرگذار است.

روش محاسباتی Liquidation Price در صرافی‌ها متفاوت است و آنها اغلب با کمک میانگین قیمت رمزارز موردنظر و نیز حجم معاملات، آن را تعیین می‌کنند. در این شرایط، از لحظه‌ای که قیمت ارز دیجیتال مورد معامله شما، از قیمت لیکوییدی رد می‌شود، لیکویید شدن آغاز شده است. به همین دلیل، توصیه می‌شود در معاملات اهرم‌دار، دائما به رصد اخبار و تحلیل بنیادی و تکنیکال بپردازید تا میززان سودآوری پوزیشن خود را پیش‌بینی و بررسی کنید.

دلایل لیکوئید شدن چیست؟ چرا لیکوئید می شویم؟

به زبان ساده، زمانی که قیمت ارز دیجیتال موردنظر به طور ناگهانی کاهش پیدا کند، میزان ضرر شما به اندازه اهرمی که انتخاب کرده‌اید، چند برابر شده تا حدی که از سقف توافق شده با صرافی عبور می‌کند؛ در این صورت، صرافی به ناچار موجودی حساب شما را مسدود کرده و صفر می‌کند. اما اینکه چه دلایلی روی لیکویید شدن مؤثر هستند، در ادامه به 4 مورد از آنها اشاره شده است:

1. نوسانات قیمت: قیمت ارزهای دیجیتال معمولاً بسیار نوسان‌پذیر است. اگر قیمت به سرعت افت کند، ممکن است به نقطه لیکوئیدیشن برسد و موقعیت‌های شما بسته شوند.
2. عدم تعادل در عرضه و تقاضا: اگر تقاضا برای یک ارز دیجیتال ناگهان افزایش یابد در حالی که عرضه محدود باشد، قیمت ممکن است تا نقطه لیکوئیدیشن افزایش یابد. این اتفاق می‌تواند منجر به لیکوئید شدن موقعیت‌های شما شود.
3. خبرهای بد: یک خبر بد مانند حمله هکرها، ممنوعیت یا تنظیم مقررات سختگیرانه می‌تواند بازار را لیکوئید کند و قیمت‌ها را پایین بیاورد.
4. ریسک بالا: نوسانات و ریسک بالا در بازار ارز دیجیتال می‌تواند موجب لیکوئید شدن موقعیت‌ها شود.

جلوگیری از لیوکئید شدن در فیوچرز

چگونه از لیکوئید شدن در بازار ارزهای دیجیتال جلوگیری کنیم؟ آیا راه حلی وجود دارد؟ در ادامه به برخی از نکات مهم برای جلوگیری از شرایط تلخ لیکویید اشاره خواهیم کرد.

• روی همه سرمایه خود ریسک نکنید

بهترین کار برای ورود به بازار ارزهای دیجیتال، درنظر گرفتن بخشی از دارایی (برای مثال، 20 درصد) برای معامله است. معمولاً افرادی که هنوز تجربه کافی در بازار ارز دیجیتال ندارند، از همان ابتدا بدون دانش کافی، تمام سرمایه خود را وارد پوزیشن معاملاتی می‌کنند.

• استراتژی برتر را انتخاب کنید

این نکته را هرگز نباید فراموش کنید؛ رمز موفقیت در بازار ارزهای دیجیتال، داشتن استراتژی برتر و کارآمد است. داشتن استراتژی به معاملات و برنامه مالی شما، نظم و هدف خاصی می‌دهد. بهتر است قبل از آنکه بخش زیادی از سرمایه خود را با یک استراتژی ترید کنید، استراتژی موردنظر را با سرمایه کمتری امتحان نمایید.

• از اهرم‌های کوچکتر استفاده کنید

هرچقدر اهرم مورد استفاده شما بزرگتر باشد، ریسک مالی شما بیشتر می‌شود. اهرم و لوریج‌های بزرگتر یعنی به همان اندازه، ضرر بیشتر! بنابراین سعی کنید متناسب با شرایط و میزان ریسک‌پذیری خودتان، اهرم را انتخاب کنید.

• حد سود و ضرر را مشخص نمایید

یکی از روش‌های بسیار کارآمد برای جلوگیری از لیکوئید شدن، استفاده از مفاهیم حد ضرر و حد سود است. حد ضرر یا Stop loss و حد سود Take Profit، به میزان ریسک‌پذیری شما وابسته هستند. معمولا در بازار ارزهای دیجیتال، تریدرها میزان حد ضرر به سود را، یک به دو درنظر می‌گیرند.

این نسبت که به نسبت ریسک به ریوارد معروف است، نشان می‌دهد که تریدر تا کجا می‌خواهد ضرر یا سود کند. برای مثال در نسبت یک به دو، تریدر می‌پذیرد به ازای دو واحد سود، یک واحد ضرر را در معاملات خود تجربه کند. بهتر است در معاملات خود، حد سود و ضرر را تغییر ندهید و با یک استراتژی مشخص معامله کنید.

ارتباط بازار فیوچرز با لیکوئید شدن

در وبسایت coinglass بخشی تحت عنوان نقشه حرارتی لیکوئیدییشن وجود دارد که با توجه به این نمودار مشخص می شود در صورت سیدن قیمت بیتکوین به عدد N تعداد M میلیون دلار لیکوئید می شود که این نمودار برای ارز های مختلفی وجود دارد. به عنوان مثال در تاریخ نگارش این مقاله اگر قیمت بیتکوین به عدد 41800 دلار برسد؛ مقدار 127 ملیون دلار لیکوئیدیتی رخ می دهد. به بیان دیگر اگر قیمت بیتکوین به عدد 41800 برسد مقدار 127 ملیون دلار از سرمایه معامله‌گران لیکوئید و نابود می شود.

معاملات فیوچرز (Futures Trading) مانند معاملات مارجین، با استفاده از اهرم یا لوریج، سرمایه خیلی بیشتری برای ورود به معامله به شما ارائه می‌کنند. در این معاملات، اهرم‌ها، میزان سود یا ریسک شما را چند برابر می‌کنند.

البته خوب است بدانید که اندازه اهرم‌ها در فیوچرز به مراتب بیشتر و بزرگتر از معاملات مارجین است و شاید همین تفاوت باعث شده که ریسک معاملات در این بازار، بیشتر باشد. برای مثال، لوریج در بازار فیوچرز حتی تا 50 و 100 هم می‌رسد.

علاوه بر این، تفاوت دیگر بازار فیوچرز و مارجین در نوع دارایی معامله شده است. برای مثال، در بازار مارجین، چیزی که مورد معامله قرار می‌گیرد، ارز دیجیتال است؛ بنابراین زمانی که تریدر، رمزارز موردنظر را خریدوفروش کرد، می‌تواند بقیه سرمایه خود را به حساب اسپات خود واریز کند. در مقابل، در معاملات فیوچرز، به جای ارز دیجیتال، یک قرارداد مورد معامله قرار می‌گیرد. قراردادی که در آن، قیمت یک دارایی در تاریخ مشخص تعریف و توافق شده است.

لیکوئید شدن در معاملات مارجین

معاملات مارجین نیز مانند معاملات فیوچرز، یکی از جذاب‌ترین و در عین حال، پر ریسک‌ترین معاملات بازار ارز دیجیتال است. در این معاملات، تریدر می‌تواند با چند برابر دارایی خود، وارد یک پوزیشن شده و ارز دیجیتال خریداری کند. با این کار، میزان سود یا ضرر او چند برابر می‌شود. برای وارد شدن به یک معامله مارجین، تریدر به اندازه دارایی مورد نیاز (اهرم یا لوریج) از صرافی وام می‌گیرد.

برای مثال، فرض کنید شما به اندازه 10 هزار دلار سرمایه دارید و می‌خواهید به اندازه 30 هزار دلار، بیت کوین خریداری کنید. برای این کار، شما 20 هزار دلار کم دارید؛ در معامله مارجین، این مقدار از صرافی قرض گرفته می‌شود و شما با 3 برابر دارایی اولیه خود (اهرم برابر 3) در معامله شرکت می‌کنید. در این صورت، اگر بیت کوین 34 درصد افزایش قیمت داشته باشد، شما به جای 3400 دلار، به اندازه 10200 دلار سود می‌کنید. در مقابل، اگر این ارز دیجیتال، 34 درصد کاهش داشته باشد، شما به جای 3400 دلار ضرر، 10200 دلار ضرر می‌کنید و این یعنی لیکوئید شدن و از دست دادن کل سرمایه!

معمولاً در معاملات مارجین، قبل از آنکه به آستانه معامله ضرر برسد، صرافی به تریدر هشدار می‌دهد و توصیه می‌کند که برای جلوگیری از ضرر بیشتر، به موجودی حساب خود اضافه کند. در غیر این صورت، با رسیدن به آستانه معامله، صرافی سرمایه خود را از حساب کاربر خارج کرده و پول خود را دریافت می‌کند.

انواع لیکوئید شدن در بازار های مالی

انواع لیکویید شدن پوزیشن چیست؟ لیکویید شدن پوزیشن یعنی بستن معاملات لانگ و شورت فیوچرز و مارجین که به دو صورت کلی انجام می‌شود: لیکوئیدیشن قسمتی و لیکوئیدیشن کامل. در هر دو حالت، لیکوئید شدن حساب ممکن است توسط خود کاربر یا توسط پلتفرم مورد استفاده صورت بگیرد که در بازار ارز دیجیتال، این نوع لیکوئید شدن را Forced Liquidation یا لیکوئیدشن اجباری می‌گویند.

لیکوئیدیشن قسمتی (Partial Liquidation)

این نوع لیکوئید شدن پرتکرارترین حالت در انواع Liquidation است و زمانی رخ می‌دهد که قبل از مصرف شدن کل مارجین، بخشی از پوزیشن بسته شود. هدف از این روش جلوگیری از ضررهای بالقوه برای خود تریدر است. شرایط وقوع لیکوئید شدن قسمتی بستگی به تفاهم بین تریدر و صرافی دارد.

لیکوئیدشن کامل (Total Liquidation)

لیکوئیدیشن کامل یا توتال لیکوئیدیشن، بدترین حالت ممکن است و به زمانی گفته می‌شود که تریدر کل مارجین اولیه خود را برای بستن اجباری معامله، از دست می‌دهد. در این شرایط، نه تنها سرمایه اولیه تریدر کاملا از بین می‌رود بلکه باید با پرداخت کارمزد، ضررهای آینده و احتمالی را نیز جبران نماید.

فورسد لیکوئیدشن (Forced Liquidation)

فورسد لیکوییدیشن (Forced Liquidation) یک اصطلاح است که در بازار ارز دیجیتال به معنای بستن خودکار موقعیت‌های باز توسط صرافی‌ها است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک ارز دیجیتال به حدی کاهش یا افزایش پیدا کند که سطح تضمین (Margin Level) کاربرانی که با اهرم (Leverage) معامله می‌کنند زیر حد مجاز برود.

در این صورت، صرافی برای جلوگیری از ضرر بیشتر، موقعیت‌های باز را بسته و تفاوت را از سپرده‌های کاربران کسر می‌کند. فورسد لیکوییدیشن ممکن است باعث شود که قیمت یک ارز دیجیتال به شدت نوسان پیدا کند و بازار را تحت تأثیر قرار دهد.

لیکوئید شدن در سیستم های وام‌دهی و پروژه های دیفای

لیکوئید شدن در سیستم‌های وامدهی و پروژه‌های دیفای یکی از مشکلات جدی این حوزه است. لیکوئید شدن به معنای این است که بدهکاران نتوانند وام های خود را بازپرداخت کنند و در نتیجه سرمایه گذاران ضرر می‌کنند. برای جلوگیری از این مشکل، باید روش‌های مناسبی برای ارزیابی اعتبار بدهکاران و تضمین بازپرداخت وام‌ها در نظر گرفت.

بعضی از پروژه‌های دیفای از مکانیسم‌های هوشمندی مانند قراردادهای هوشمند، توکن‌های نمادین، پلتفرم‌های تجارت الکترونیک و غیره استفاده می‌کنند تا ریسک لیکوئید شدن را کاهش دهند. این مکانیسم‌ها می‌توانند به افزایش شفافیت، کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت و امنیت در سیستم‌های وامدهی کمک کنند.

تفاوت لیکوئیدیتی و لیکوئید شدن

یکی از مفاهیم مهم در بازارهای مالی، لیکوئیدیتی یا قابلیت تبدیل به پول نقد است. این مفهوم نشان می‌دهد که چقدر راحت می‌توان دارایی‌های خود را به پول نقد تبدیل کرد. لیکوئیدیتی یک بازار رمز ارز مثل بیت کوین، حجم پول در جریان در آن بازار را مشخص می‌کند. وقتی لیکوئیدیتی یک بازار بالا باشد، سفارشات بزرگ با کمترین تغییر قیمت اجرا می‌شوند.

لازم به ذکر است که لیکوئیدیتی با لیکوئید شدن حساب تفاوت دارد. لیکوئید شدن حساب به این معناست که صرافی دارایی وثیقه‌ای شما را به فروش می‌رساند تا ضرر ناشی از معاملات دارای اهرم را جبران کند.

جمع‌بندی

در این مقاله سعی کردیم به بررسی مفهوم لیکوئید شدن و نکات مهم پیرامون آن بپردازیم. از آنجا که بازار ارزهای دیجیتال، بازاری بسیار پر نوسان و البته هیجان‌انگیز است، آشنایی با روش‌های از دست رفتن سرمایه، اهمیت زیادی پیدا می‌کند. لیکوئید شدن، یکی از همین موارد است که آشنایی با آن، به شما کمک می‌کند که هرگز به آن دچار نشوید.