وب 3 یکی از واژه‌هایی است که اخیرا در اخبار ارزهای دیجیتال و دنیای متاورس بسیار شنیده می‌شود. وب 3 «Web3» یا اینترنت نسل سوم، دنیای متاورس «Metaverse»، توکن‌های غیرقابل تعویض «Non Fungible Tokens» و ارزهای دیجیتال از بحث‌های جنجالی این روزها به شمار می‌روند. و اما وب 3 چیست؟ نسل سوم اینترنت چه تفاوت‌هایی با نسل‌های قبلی دارد؟
چه ارتباطی میان وب 3 و متاورس وجود دارد؟ این نسل از اینترنت چه ویژگی‌ها و کاربردهایی دارد؟ چرا این واژه تبدیل به جنجالی‌ترین سرتیتر خبرها شده است؟ چرا در حال حاضر امکان اجرا و استفاده از وب 3 وجود ندارد؟ در سال‌های آینده اینترنت به چه صورت خواهد بود؟
در ادامه توضیحاتی در پاسخ به این سوالات و نکات پیرامون وب 3 می‌پردازیم. در این مقاله کلمه متاورس را زیاد خواهید شنید، اگر جز افراد تازه وارد دنیای ارز های دیجیتال هستید، پیشنهاد می کنم حتما مقاله متاورس چیست؟ را مطالعه کنید.
وب 3 چیست؟
وب 3 در واقع مجموعه‌ای از برنامه‌های منبع باز، غیرمتمرکز و به هم پیوسته است که با استفاده از معماری محاسباتی بلاک چین ارائه شده است. هدف از ارائه وب 3 تبدیل اینترنت به فضایی پویاتر و امکان تجربه وب به صورت هوشمندتر و بهتر است. وب 3 اغلب تحت عنوان اینترنت نسل سوم شناخته می شود و به نوعی تکامل و مرحله بعدی شبکه جهانی است. لزوم استفاده از وب 3 و فعالیت در وب 3 آموزش کار با صرافی های غیر متمرکز است، پیشنهاد می کنم حتما مقاله معرفی بهترین صرافی های غیر متمرکز برای ایرانیانیان رو مطالعه کنید.
Web 3 معنای مبتنی بر داده دارد که در آن ماشین‌ها قادر به درک داده‌ها هستند. وب امروزی در حقیقت از نوع ایستایی بوده و دقیقا مطابق با نیازهای کاربران نیست. ولی در مقابل، وب 3 می‌تواند شبکه‌ای پویاتر و تعاملی‌تر به کاربران ارائه دهد. اینترنت نسل سوم با پیاده‌سازی تکنولوژی بلاک چین و هوش‌مصنوعی، می‌تواند تعریف و ساختار ما از اینترنت را به کلی تغییر دهد.
اهمیت پیدایش وب 3 چیست؟
زمانی که به آینده و رشد سریع داده‌ها و همچنین در اختیار داشتن اطلاعات همه کاربران سرتاسر جهان توسط شرکت‌های بزرگ فناوری (مثل: توییتر، متا و …) نگاه کنید، می‌توانید به اهمیت سیستم غیرمتمرکز وب 3 پی ببرید. رشد داده‌ها به حدی زیاد است که ترافیک IP کاربران (مصرف‌کنندگان) از سال 2017 تا 2022 با نرخ رشد سالانه 27 درصد، سه برابر شده است.
بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته شده، ترافیک IP کاربران هر سال با افزایش چشمگیری روبه‌رو خواهد شد و تا سال 2025، 152 هزار 200 دستگاه، مجهز به اینترنت اشیاء در هر دقیقه به اینترنت متصل خواهند شد. در واقع رشد داده یک مسئله انکارناپذیر است. به همین دلیل کمبود و نیاز به وب 3 در دنیای دیجیتال داده‌ها روز به روز بیشتر حس می‌شود.
برخی از شرکت های بزرگ فناوری مثل: فیس بوک «متا»، یوتیوب، توییتر و …، مالک اکثر داده‌های کاربران مرتبط با وب 2 هستند. در واقع تمامی داده کاربران در دست سه شرکت بزرگ است. دقت داشته باشید که در وب 3، داده‌ها و اطلاعات به صورت ایمنی ذخیره و سپس در تعداد زیادی دستگاه توزیع می‌شوند. در نتیجه دیگر نیازی به سرورهای متمرکز نخواهد بود.
در این ساختار احتمال افشای داده‌ها به شکل گسترده به صفر می‌رسد؛ زیرا داده‌ها در یک مرکز ذخیره نمی‌شوند.
تفاوت نسخه های قدیمی تر وب
با بررسی نسخه‌های قدیمی‌تر وب می‌توانیم روند تکامل وب از اولین حضور یعنی نسل اول تا نسل آینده «وب 3» و تفاوت‌های آن‌ها را متوجه شویم. لذا به این منظور، توضیحاتی در خصوص وب 1 و وب 2 ارائه می‌دهیم.
وب 1 چیست؟
وب 1 یا همان نسخه اول اینترنت، نقطه آغاز تکامل وب جهانی به حساب می‌آید. این نسخه ایستا و فقط خواندنی بود. یعنی در آن فقط امکان خواندن فراهم شده بود. به طوری که کاربران با استفاده از مرورگرهای وب، HTML، HTTP و فناوری URL می‌توانستند اطلاعات صفحات وب را مشاهده کنند.
در این مرحله، وب غیرمتمرکز بود و هیچگونه موتور جستجویی وجود نداست. محتوای وب 1 ایستا و به هم لینک داده شده بود. این نسخه از وب تحت عنوان وب ساختاری یا «Syntactic» نیز مشهور است که نقش کاربرد در آن محدود است.
وب 2 چیست؟
وب 2 در حقیقت نسل دوم شبکه جهانی وب تحت عنوان نسخه وب خواندنی و نوشتنی یا وب اجتماعی مشهور است. جالب است بدانید که با استفاده از این نسخه، امکان تعامل بین کاربران و سایت‌ها فراهم شده است. کاربران وب 2 با استفاده از موبایل، شبکه‌های اجتماعی و تکنولوژی ابری قادر به خواندن و نوشتن محتوا در وب سایت‌ها و برنامه‌ها هستند و همچنین می‌توانند آن‌ها را بین سایت‌های مختلف توزیع یا به اشتراک بگذارند.
این تمرکز دسترسی به داده‌های کاربران به مالکین شبکه‌های اجتماعی سبب فراهم شدن امکان استفاده آن‌ها از داده‌ها در راستای منافعشان شده است. آن‌ها به نوعی نیاز به گذر از این فضای متمرکز داده به کنترل و ذخیره داده‌ها به طور غیرمتمرکز دارند.
تفاوت وب 3 با وب 2
در ابتدا برای تشخیص بهتر و آشنایی با مفهوم وب 1، وب 2 و وب 3، تفاوت‌های نسل اول و دوم را بررسی می‌کنیم.
- در نسل اول، کاربران قادر به انتشار هیچگونه محتوایی نیستند و تنها می‌توانند به صورت منفعلانه به صفحات وب مراجعه کنند.
- پس از ارائه وب 2، کاربران امکان تولید محتوا و اشتراک‌گذاری آن‌ها با استفاده از وب سایت‌ها، انجمن‌ها «فروم»، شبکه‌های اجتماعی مختلف و … داشتند.
- در نسل سوم اینترنت، تفاوتی ایجاد شده است که در دو نسخه قبلی به دلیل عدم گسترش زیرساخت‌ها، اصلا وجود نداشته است. این تفاوت، در حفظ و کنترل داده‌ها توسط خود کاربران است.
نکته: دقت داشته باشید که در نسل سوم؛ هیچ شرکت فناوری قادر به کنترل و استفاده از داده‌های کاربران نخواهد بود. در واقع خود کاربران وظیفه کنترل و حفاظت از داده‌های خود را دارند. همچنین امکان ردیابی و تشخیص هویت در وب 3 وجود ندارد.
چه ارتباطی میان وب 3 و متاورس وجود دارد؟
برخی از کاربران به دلیل نداشتن آگاهی و اطلاعات لازم در مورد وب 3 و ب متاورس، آن دو را مشابه و یکسان می‌دانند. ولی در حقیقت این دو تفاوت‌های بسیار زیادی با یکدگیر دارند. وب 3 و متاورس هر دو با استفاده از فناوری شبکه‌های بلاک چین توسعه یافته اندو در واقع این مسئله مهم‌ترین و اساسی‌ترین نقطه مشترک این دو فناوری به حساب می‌آید.
بسیاری از توسعه‌دهندگان مشهور، تمرکز خود را بر روی این حوزه‌ها منعطف کردند و ایده‌های بسیار متنوع و جذابی را توسعه دادند. به عنوان مثال: کمپانی بزرگ فیسبوک نام و برند تجاری خود را به متا «META» تغییر داده است. این کمپانی ادعا کرده که تا پایان سال 2022، بیش از 10 میلیارد دلار در زمینه متاورس سرمایه‌گذاری کرده است.
البته توجه داشته باشید که دیدگاه این کمپانی نسبت به متاورس نسبت به دیدگاه کاربران عادی که تاکید بر غیرمتمرکز بودن متاورس دارند، کاملا متفاوت است.
به طور کلی؛ هر دو فناوری وب 3 و متاورس به عنوان دنیایی غیرمتمرکز شناخته می‌شوند. به عنوان مثال: با جستجوی «وب 3 متاورس» در گوگل، می‌توانید به هزاران سایت فارسی زبان دسترسی پیدا کنید که این دو را به عنوان یک تکنولوژی یکسان معرفی کرده‌اند. حتی در منابع مختلف فارسی، وب 3 تحت عنوان یک نسل همه کاره برای اینترنت معرفی می‌شود.
در صورتی که وب 3 با هدف توسعه و بهبود اینترنت و همچنین حمایت از تولیدکنندگان محتوا به وجود آمده است. ادغام شدن تکنولوژی‌های وب 3 و متاورس، از دیگر دلایل مهمی است که کاربران را در تشخیص هر یک از آن‌ها، دچار مشکل می‌کند. پایه و اساس هر دو این فناوری‌ها، شبکه‌های بلاک چینی است.
به همین دلیل این دو دارای نقاط مشترک مختلفی هستند. حتی در وب 3 و متاورس، از ارزهای دیجیتال و NFTها به عنوان یک ابزار کمکی استفاده شده است.
ارتباط میان وب 3 و متاورس
یکی از مهم‌ترین اهداف به وجود آمدن ارزهای دیجیتال، ایجاد یک سیستم بانکی و پولی نوین به صورت کاملا غیرمتمرکز که بدون دخالت افراد سوم قابل مدیریت و کنترل باشد، بود. جالب است بدانید که رمز ارزها در وب 3 و متاورس نیز با همین هدف مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این ترتیب افراد با استفاده از توکن و کوین‌های مختلف، می‌توانند به انتقال ارزش و کسب درآمد بپردازند.
در صورتی که متاورس تحت عنوان یک تصویر دیجیتالی از دنیای واقعی پیرامون شناخته می‌شود؛ امکان فروش کالا و ارائه خدمات برندها و کسب و کارهای مختلف در این بستر افزایش می‌یابد. لذا در این دنیای دیجیتالی نیز به واحدهای پول دیجیتال نیاز خواهیم داشت. به این ترتیب رمز ارزها می‌توانند از بهترین گزینه‌ها برای متاورس به شمار بروند.
از طرفی با استفاده از توکن‌های NFT، امکان خرید و فروش اشیاء دیجیتالی در این پلتفرم جذاب فراهم شده است. در حال حاضر، بسیاری از شرکت‌های بازی سازی موفق به ایجاد بازاری از آیتم‌ها جانبی در بازی‌های ویدئویی به ارزش بیش از 45 میلیارد دلار شده‌اند.
اغلب آیتم‌های به فروش رسیده در داخل بازی‌ها مربوط به دیزان و طراحی آواتارها، خانه‌های بازیکنان، سلاح‌های پیشرفته، تزئینات خاص و … است. دقت داشته باشید که در دنیای متاورس، به جای فروش آیتم های دیجیتالی از توکن های غیرقابل معاوضه استفاده می شود که مالکیت دیجیتالی این دارایی ها را در اختیار کاربران قرار می دهد.
توکن های غیرقابل معاوضه در وب 3 نیز کاربردهایی دارد. البته کاربرد این توکن در این نسل کمی متفاوت است. برای انتشار محتواها در دنیای دیجیتال کافیست آن ها را کپی کنید. ولی محتواهای منتشر شده در بستر وب 3 این امکان را به کاربران نمی‌دهد؛ زیرا مالکیت آن‌ها متعلق به یک فرد یا شرکت خاصی است.
نکات مهم در زمینه ارتباط وب 3 و متاورس
امکان کسب درآمد کاربران و تولیدکنندگان محتوا، از مهم‌ترین ویژگی‌های وب 3 به شمار می‌رود. به طور کلی در وب 3 ارزهای مختلف و متنوعی وجود دارد که به عنوان پاداش و در ازای محتوای تولید شده به کاربران تعلق می‌گیرد. جالب است بدانید که امکان خرید توکن‌های NFT در این پلتفرم با استفاده از رمزارزها وجود دارد.
در حال حاضر کمپانی‌ها و شرکت‌های بزرگی مانند: آدیداس، نایکی و … به دنیای NFTها و متاورس وارد شده‌اند و توکن‌های مجازی لباس و کفش‌های خود را منتشر کرده‌اند. در این بین برخی از هنرمندان بزرگ و معروف، به منظور فروش آثار هنری خود به این دنیای دیجیتالی و جذاب وارد شده‌اند.
به همین دلیل بر اساس پیشی‌بینی‌های صورت گرفته شده، بازار NFTها در آینده‌ای نه چندان دور، به یک تجارت میلیارد دلاری تبدیل خواهد شد.
آشنایی با کاربردهای وب 3 در متاورس
ویژگی‌های وب 3 امکان ایجاد دنیای مجازی بر روی شبکه‌های بلاک چین را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند. به عنوان مثال: دنیای دسنترالند «Decentraland» یک جهان مجازی و دیجیتالی است که با استفاده از تکنولوژی بلاک چین اتریوم «Ethereum» ساخته شده است. در این جهان دیجیتالی، توکن‌های مختلفی وجود دارند که هر یک از آن‌ها دارای کاربرد خاص خود هستند.
در دنیای دسنترالند، کاربران قادر به خرید و فروش زمین‌های مجازی هستند. این دنیای غیرمتمرکز در واقع به منظور حمرانی، مدیریت و تصمیم‌گیری از قراردادهای هوشمند مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طوری که همه کاربران می‌توانند با استفاده از حق رای خود، بر روی این دنیا تاثیرگذار باشند. به زبان ساده‌تر؛ در این بستر، امکان استفاده از حقوق دموکراسی برای همه افراد فراهم شده است.
مزایای وب 3 نسبت به نسخه های قبل چیست؟
در سال 2006 اصطلاح وب 3 توسط یکی از گزارشگران نیویورک تایمز به نام جان مارکوف ابداع شد. این اصطلاح به نوعی نمایانگر تکامل وب، نوآوری‌ها و ساختار و روش‌های آن است. در ادامه به ویژگی‌ها و مزایای وب 3 اشاره خواهیم داشت.
هوش مصنوعی
کامپیوترها با ترکیب قابلیت‌های معنایی با پردازش زبان طبیعی می‌توانند به درکی در سطح انسان برسند. به این ترتیب کاربران می‌توانند به نتایج مرتبط‌تری با سرعت بالاتری دسترسی پیدا کنند. در واقع این قابیت می‌تواند سبب هوشمندی آن‌ها و رفع نیاز کاربران شود.
قابلیت اتصال
جالب است بدانید که با استفاده از وب 3، اطلاعات با بهره‌گیری از ابرداده «Semantic metadata» معنایی، بیشتر به یکدیگر متصل خواهند شد. به این صورت به دلیل به وجود آمدن سطح جدید از اتصال، کاربران قادر به استفاده از تمامی اطلاعات موجود در وب هستند.
فراگیر بودن
با بهره‌گیری از وب 3، دسترسی به خدمات اینترنت و محتوا با هر دستگاهی، در هر زمان و مکان، بدون محدودیت امکان‌پذیر خواهد بود. امروزه وب 2 در اغلب نقاط دنیا در درسترس قرار گرفته است. ولی با رشد دستگاه‌های IoT، این ویژگی را در سطح جدیدی تجربه خواهید کرد.
غیرمتمرکز
در شبکه‌های داده غیرمتمرکز قابلیتی برای داده‌ها ایجاد می‌شود که ذخیره آن‌ها در یک اتصال همتا به همتا خواهد بود. به این صورت کاربران می‌توانند مالکیت داده‌ها و دارایی‌های دیجیتال خود را داشته باشند و به طور ایمن، بدون امکان ردیابی، با استفاده از اینترنت به آن‌ها دسترسی پیدا کنند. در واقع همین قابلیت سبب شهرت و محبوبیت دنیای کریپتوکارنسی شده است.
به طور کلی، در وب 3 ساختار به گونه ای است که با استفاده از یادگیری ماشین و هوش مصنوعی، داده ها در شبکه به طور غیرمتمرکز هدایت می شوند. در حقیقت فناوری بلاک چین به منظور اعتبارسنجی و توزیع استفاده می شود. به زبان ساده تر، کاربران بدون از دست دادن مالکیت داده های خود، با حفظ حریم خصوصی یا تکیه بر واسطه ها می توانند کنترل محتوا و اطلاعات خود را بر عهده بگیرند.
در این حالت با ورود به یک وب سایت نیز امکان ردیابی هویت اینترنتی نیز وجود نخواهد داشت.
وب معنایی «Semantic Web»
وب معنایی در واقع نسل بعدی وب است که در آن با تکیه بر جستجو و تجزیه و تحلیل معنایی کلمات، بدون استفاده از کلمه کلیدی فعالیت‌هایی مانند تولید، اشتراک‌گذاری و لینک‌سازی محتوا صورت می‌گیرد.
گرافیک سه بعدی
در وب 3، وب سایت‌ها و خدمات به صورت گسترده‌ای از قابلیت خاص طراحی سه بعدی بهره می‌گیرند. از نمونه‌های رایج این قابلیت می‌توان به راهنماهای موزه، تجارت الکترونیک، بازی‌های رایانه‌ای، زمینه‌های جغرافیایی و … اشاره داشت.
استفاده فناوری از بلاک چین
دقت داشته باشید که داده‌های کاربر با استفاده از فناوری بلاک چین، رمزگذاری و محافظت می‌شوند. به این صورت شرکت های بزرگ فناوری مثل: متا و سایر شرکت‌های مشابه، قادر به استفاده از اطلاعات شخصی کاربران و کنترل آن‌ها به نفع خود نخواهند بود. در حقیقت ارتباط بلاک چین با وب 3 می‌تواند مزایای بسیاری برای کاربران به همراه داشته باشد.
محاسبات لبه «Edge Computing»
وب 3 از محاسبات لبه پیشرفته بهره می‌گیرد؛ به این صورت که برنامه‌ها و داده‌ها در لبه شبکه در آن، بر روی دستگاه‌های مختلفی مثل: لپ تاپ، تلفن‌های همراه، حسگرها، لوازم خانگی، حتی خودروهای هوشمند پردازش می‌شوند.
معایب وب 3 نسبت به نسخه های قبل چیست؟
وب 3 در کنار مزایای زیاد خود، دارای معایب و محدودیت‌هایی است که در برخی موارد می‌تواند کاربران را با چالش و مشکل روبه‌رو کند. به عنوان مثال: بسیاری از فرادد قادر به تعامل با برنامه‌های بلاک چینی نخواهند بود. در واقع کار با پلتفرم‌های وب 3 نیاز به آموزش دارد. همچنین دقت داشته باشید که دسترسی به اپلیکیشن‌های وب 3 در مرورگرهای مدرن ادغام نشده‌اند، دشوار و پیچیده است.
از دیگر چالش های وب 3 می‌توان به مشکلات قانون‌گذاری اشاره داشت. متاسفانه در حال حاضر راهکاری برای شناسایی فعالیت‌های خلافکارانه در وب 3 ارائه نشده است. قطعا این مسئله می‌تواند به ضرر اغلب کاربران باشد. البته اینترنت نسل سوم در حال توسعه و گسترش است و تمامی این ایرادات و مشکلات می‌تواند در آینده نه چندان دور، برطرف شود.
جمع بندی
در این مقاله به وب 3 و مفاهیم و نکات پیرامون نسل بعدی اینترنت و همچنین تفاوت‌های آن با نسل‌های قبل پرداختیم. وب 3 بحث گسترده بوده و نکات مبهم بسیاری در پیرامون آن وجود دارد. بدون شک، به کارگیری وب 3 به دلیل زیرساخت‌های فعلی می‌تواند ایرادات و مشکلاتی داشته باشد. ولی در عین حال این نسل از اینترنت می‌تواند اغلب مشکلات حال حاضر وب 2 را برطرف کند.
هنوز آینده اینترنت به طور کامل مشخص نشده و ممکن است با تغییرات مختلفی روبه‌رو شود. ولی در حالت کلی، ویژگی‌ها و کاربردهای وب 3 سبب جلب توجه و جذب شرکت‌های بزرگ به خود شده است. به عنوان مثال: در اوایل دهه 90 میلادی تنها بخش کمی از مردم متوجه پتاسیل اینترنت شده بودند؛ ولی اکنون می‌بینیم که زندگی بدون اینترنت به نوعی غیرممکن و سخت شده است.