زمانی که می‌خواهیم از ویژگی‌های بلاکچین صحبت کنیم، بدون شک به غیرمتمرکز بودن آن هم اشاره می‌کنیم. وقتی پای این ویژگی به امور و خدمات مالی باز می‌شود، با مفهومی جدید مواجه می‌شویم به نام دیفای یا Decentralized Finance. دیفای یکی از شاخه‌های مهم و اصلی بلاکچین است و نمی‌توان از اثر آن بر دنیای ارزهای دیجیتال چشم‌پوشی کرد. اما خیلی از ما شاید تنها فقط اصطلاح دیفای را شنیده‌ایم و دقیقا نمی‌دانیم منظور از آن چیست. اصلا امور مالی غیرمتمرکز چه مزیتی دارد و چرا باید به سمت آن رفت؟ در آکادمی گرانمایه، ما ضمن پاسخ به این سوال، سوالات دیگری هم مطرح می‌کنیم و در ادامه پاسخ آن‌ها را نیز ارائه می‌کنیم تا بهتر و بیشتر با این مفهوم مهم آشنا شویم و به درکی درست از DeFi برسیم.
دیفای چیست؟
واژه DeFi که در فارسی هم با همین تلفظ آن را دیفای می‌خوانیم، به معنای امور و خدمات مالی غیرمتمرکز است. در یک تعریف ساده دیفای امور مالی مدرن است که در آن خبری از واسطه‌ها نیست و همه‌چیز به صورت شفاف و مستقیم میان افراد و از طریق بلاکچین‌های عمومی انجام می‌شود. از این تعریف می‌توان دریافت که دیفای با بلاکچین گره خورده است و بدون وجود چنین ساختاری، عملا چیزی به نام دیفای هم نمی‌تواند وجود داشته باشد.
وقتی حرف از غیرمتمرکز بودن می‌زنیم، به این معناست که هیچ نهاد یا شخصی امکان و اجازه دخالت و واسطه‌گری ندارد؛ یعنی در اینجا دیگر با سازمان‌ها و ارگان‌هایی مثل بانک مرکزی سروکار نداریم و این همان نکته مثبتی است که دیفای را سر زبان‌ها انداخت. این تفاوت عمده امور مالی غیرمتمرکز با امور مالی سنتی است و به همین خاطر است که انتظار می‌رود تا چند سال آینده، دیفای و سایر خدمات بلاکچین، بیشتر مورد توجه قرار بگیرند و مورد پذیرش عام واقع شوند.
در امور مالی متمرکز چیزی به نام KYC یا احراز هویت داریم که در دیفای نیازی به آن نیست و الزامی برای انجام این کار وجود ندارد. همین حالا اگر بخواهید یک کیف پول نصب کنید و آن را به یک صرافی غیرمتمرکز متصل کنید، هیچ اطلاعات هویتی و شخصی از شما خواسته نمی‌شود؛ این در حالی است که ثبت‌نام در یک صرافی متمرکز، مستلزم تکمیل مراحل احراز هویت است و تا اسناد خواسته‌شده را به صرافی ارائه نکنید، اجازه کار با آن و انجام معامله و واریز و برداشت را نخواهید داشت. حتی صرافی‌های متمرکزی که احراز هویت در آن‌ها اجباری نیست، ممکن است به زودی این کار را اجباری کنند و در آن صورت افرادی که در کشورهای تحت تحریم زندگی می‌کنند، امکان فعالیت در این صرافی‌ها را نخواهند داشت.
در سال‌های گذشته بیشتر پروژه‌های امور مالی غیرمتمرکز مرتبط با بلاکچین همچون آوه و کامپاند، روی اتریوم ایجاد شده‌اند. اکنون دیفای رشد کرده است و وسعت آن از اتریوم فراتر می‌رود و در شبکه‌هایی مثل کاردانو، کازمس، آوالانج و پولکادات نیز می‌توان ردپای آن را به وضوح یافت.
هدف از دیفای چیست؟
هدف دیفای در تعریف آن بیان شده است؛ یعنی همان عدم تمرکز و حذف واسطه‌ها. دیفای با این دیدگاه به میان آمد که حضانت دارایی‌ها را از دست عده‌ای خاص خارج کند و این امر را در اختیار صاحبان دارایی‌ها بگذارد. این کار از طریق دسترسی به کلیدهای خصوصی انجام می‌شود که فقط صاحبان اصلی دارایی آن را در اختیار دارند.
پس می‌توان دریافت که هدف اصلی و مهم DeFi به چالش کشیدن امور مالی متمرکز و نشان دادن ضعف‌ها و کاستی‌های آن است. البته این هدف زمانی محقق می‌شود که دیفای خود عاری از نقص‌های کنونی باشد و بتواند اعتماد افراد زیادی را جلب کند. دیفای در طول زمان با به‌روزرسانی و ارتقا توانسته است رو به بهبود حرکت کند و قابلیت‌های جدیدی ارائه کند. این که در این مسیر چقدر موفق بوده است، مسئله‌ای است که باید منتظر بمانیم و ببینیم گذشت زمان چه اثری روی آن خواهد گذاشت.
دیفای چه کاربردی دارد؟
کاربردهای دیفای به نوعی با ویژگی های آن گره خورده است. در حقیقت با استفاده از تکنولوژی بلاکچین و قراردادهای هوشمند، امکانات و کاربردهایی به وجود می‌آید که در بستر دیفای قابل اجراست. در زیر می‌توانید نمونه‌هایی از این موارد کاربرد را مطالعه کنید.
وام‌های غیرمتمرکز
یک بار با خودتان مرور کنید که برای دریافت وام به شیوه سنتی، چه گام‌هایی را باید طی کنید و چه دشواری‌هایی در پیش دارید. امور مالی غیرمتمرکز کاری کرده است که بدون نیاز به این دوندگی‌ها و کاغذبازی‌ها بتوانید وام بگیرید. به جز وام گرفتن، در این بستر امکان وام دادن هم دارید و می‌توانید دارایی‌های خود را به دیگران قرض بدهید و در ازای این کار از آن‌ها سود دریافت کنید. تمام این کارها در بستری غیرمتمرکز انجام می‌شود که رویه‌های آن کاملا با امور مالی متمرکز متفاوت است. در این سیستم کافی است دارایی‌های رمزارزی خود را وثیقه کنید و دارایی مدنظرتان را وام بگیرید. قصد نداریم بیشتر وارد جزئیات شویم و تنها می‌خواهیم به این امکان اشاره کنیم. در مقالات بعدی بیشتر در مورد وام‌دهی و وام‌گیری ارز دیجیتال در DeFi توضیح خواهیم داد.
استیبل کوین‌های غیرمتمرکز
استیبل کوین نوعی دارایی دیجیتال است که قیمت آن به یک ارز دیگر وابسته است. بارزترین نمونه این دارایی، تتر است که ارزش آن با یک دلار آمریکا برابری می‌کند و به همین خاطر به آن دلار دیجیتال هم گفته می‌شود. استیبل کوینی مثل دای (DAI) سازوکار متفاوت‌تری دارد و از نوع غیرمتمرکز است. این استیبل کوین از طریق اکوسیستم دیفای به نوعی ابزار معاملاتی و ذخیره ارزش تبدیل شده است و طی این سال‌ها توانسته است نظر خیلی‌ها را به خود جلب کند. دای از طریق پروتکل میکردائو عمل می‌کند که در این سیستم وثایق کاربران قفل می‌شود تا به پشتوانه آن توکن‌های DAI تولید و صادر شوند. در نهایت با مکانیزم‌های کنترلی که برای قیمت این رمزارز در نظر گرفته شده است، این استیبل کوین نیز مانند همان تتر، قیمتی نزدیک به یک دلار آمریکا خواهد داشت.
صرافی‌های غیرمتمرکز
یکی دیگر از مواردی که با ظهور امور مالی غیرمتمرکز شاهد آن بودیم، صرافی‌های غیرمتمرکز یا Decentralized Exchangeها بودند. برای کار با دکس‌ها تنها کافی است کیف پولتان را متصل کنید و هر جفت ارزی را که مدنظر دارید، از این طریق معامله کنید. این صرافی‌ها دارای استخرهایی از جفت ارزهای مختلف هستند که قیمت هر دارایی در آن‌ها می‌تواند بسته به موجودی استخر کم و زیاد شود. باز هم کاری با سازوکار صرافی‌های غیرمتمرکز نداریم و صرفا قصد داریم یکی دیگر از کاربردهای DeFi را نام ببریم که اتفاقا بسیار هم رایج است.
از جمله نمونه‌های بارز صرافی‌های غیرمتمرکز پنکیک سواپ و یونی سواپ هستند که همچنان در حال ارتقا و ارائه قابلیت‌های جدید هستند. همچنین صرافی‌های غیرمتمرکز دیگری نیز ایجاد شده‌اند و با گذشت زمان تعداد آن‌ها در حال افزایش است. این نشان می‌دهد که کاربران از این خدمات غیرمتمرکز استفاده می‌کنند و تبادلات خود را در این صرافی‌ها انجام می‌دهند.
ییلد فارمینگ
یکی دیگر از کاربردهای فوق‌العاده جالب دیفای، این است که از دارایی‌های خود می‌توانید سود به دست بیاورید. یعنی با تامین نقدینگی پروتکل‌های مختلفی که در دیفای راه‌اندازی شده‌اند، می‌توانید پاداش بگیرید. می‌توانید توکن‌های خود ر ا در استخرهای نقدینگی واریز کنید یا از طریق استیکینگ برخی توکن‌ها در پلتفرم‌ها و کیف پول‌های مختلف، پاداشی در ازای این مشارکت در شبکه دریافت کنید. این مشوق قدرتمند تا همین‌جا هم برای کاربران جذاب بوده است؛ به ویژه استیکینگ که برای هولدرها درآمد غیرفعال به همراه دارد.
بازارهای پیش‌بینی
کاربردهای دیفای آنقدر زیاد است که ممکن است برخی از آن‌ها را کمتر شنیده باشیم یا کمتر با آن‌ها برخورد کرده باشیم. شاید بتوان گفت بازارهای پیش‌بینی غیرمتمرکز نیز از جمله همین خدمات باشند که فرصتی را برای رقابت شرکت‌کننده‌های مختلف بر سر رویدادهای متنوعی همچون نتایج انتخابات یا بازی‌های ورزشی یا قیمت رمزارزها فراهم می‌کنند. نمونه متمرکز این بازارها را زیاد دیده‌ایم؛ اما اکنون دیفای امکانی را فراهم کرده است که بتوانیم این خدمات را به صورت غیرمتمرکز نیز تجربه کنیم.
بیمه غیرمتمرکز
کاربران ارزهای دیجیتال می‌توانند برای مقابله با ریسک‌های مختلف بازار به سراغ بیمه‌های غیرمتمرکز بروند که با آنچه در دنیای متمرکز و سنتی تجربه کرده‌ایم تفاوت دارد. پلتفرم‌های بیمه غیرمتمرکز محیطی بدون نیاز به اعتماد به شخص ثالث و شفاف را فراهم می‌کنند که دست واسطه‌ها از آن کوتاه است. همین مسئله کاهش هزینه واسطه‌ها را نیز در پی دارد. طبیعتا وقتی در بستری فعالیت می‌کنید که تمام خدماتش غیرمتمرکز است، منطقی نیست از بیمه‌های غیرمتمرکز استفاده کنید.
هویت غیرمتمرکز
هویت غیرمتمرکز کاربرد دیگر دیفای است که به کاربران اجازه می‌دهد دارایی‌های شخصی و هویت دیجیتال خود را کنترل کنند. پلتفرم‌های هویت غیرمتمرکز از بلاکچین برای ذخیره و تایید هویت به شیوه‌ای امن استفاده می‌کنند که این مسئله ریسک‌های مرتبط با سرقت هویت را کاهش می‌دهد. البته همچنان این خدمات در حال پیشرفت و ارتقا هستند و هنوز به درجه تکامل نرسیده‌اند. با این‌همه جزو خدماتی هستند که با ظهور DeFi پررنگ شدند.
دائو (DAO)
سازمان‌های مستقل متمرکز یا Decentralized Autonomous Organization سازمان‌هایی هستند که به کمک قراردادهای هوشمند روی بلاکچین ایجاد می‌شوند. اینجا هم اثری از نهاد کنترل‌گر واسطه نیست و شفافیت حرف اول را می‌زند. دائو یکی از خدمات مهم پروژه‌های DeFi است و از آن برای مدیریت وجوه سرمایه‌گذاری غیرمتمرکز استفاده می‌شود. قراردادهای هوشمند مسئول این تصمیم‌گیری‌ها هستند و وجوه نیز در یک کیف پول غیرمتمرکز نگهداری می‌شوند. همین مسئله باعث می‌شود که دستکاری دارایی‌ها کار دشواری باشد و به راحتی نتوان چنین عمل مخربی انجام داد.
این کاربردها تنها بخشی از خدمات حوزه دیفای بودند و امور مالی غیرمتمرکز آنقدر گسترده است که کاربردهایش به این چند مورد محدود نشوند؛ اما برای آشنایی با ظرفیت‌های موجود، همین موارد بسنده می‌کند.
تفاوت دیفای ورژن یک با دیفای ۲
دیفای دو نسخه ۱ و ۲ دارد که با هم تفاوت‌هایی دارند. مهم‌ترین و مشخص‌ترین تفاوت میان این دو در مدیریت استخرهای نقدینگی خلاصه می‌شود. دیفای یک، نسل اولیه پروتکل‌های امور مالی غیرمتمرکز را شامل می‌شود که اموری مانند قرض دادن و قرض گرفتن و مدیریت دارایی‌ها را می‌توان در آن انجام داد. عمده پروتکل‌های DeFi 1.0 روی بلاکچین اتریوم ساخته شدند. دیفای ۲ همان‌طور که از نامش می‌توان دریافت، نسل بعدی DeFi است که به منظور پوشش محدودیت‌های نسخه قبلی ایجاد شد. محدودیت‌هایی مانند ریسک‌های امنیتی، پیچیدگی و نقدینگی‌های کم. پروتکل‌های این نسخه پا را فراتر از بستر اتریوم گذاشتند و به شبکه‌های دیگر هم نفوذ کردند. بدین ترتیب در توسعه امور مالی غیرمتمرکز نقش موثری ایفا کردند.
در پروژه‌های نسل اول دیفای، تیم توسعه‌دهنده معمولا مقدار قابل توجهی از توکن بومی خود را به استخرهای نقدینگی تزریق می‌کرد تا بتواند از این طریق سرمایه‌گذار جذب کند. این استراتژی در طی زمان موفق بوده است و موجب جذب سرمایه‌گذاران شده است. در نسخه دوم دیفای، تمرکز روی بهبود نقدینگی و مقیاس‌پذیری بیشتر شد تا کاربران تجربه بهتری از کار با پروتکل‌های DeFi داشته باشند.
در دیفای ورژن یک کاربران می‌توانستند یک جفت توکن را در استخر نقدینگی استیک کنند و پاداش بگیرند که در نسخه دوم دیفای، کارایی سرمایه و نقدینگی به کمک توکن‌های تامین نقدینگی افزایش یافت و اینجا بود که کاربران می‌توانستند از این توکن‌ها به عنوان وثیقه برای دریافت وام استفاده کنند.
یک تفاوت دیگر میان این دو نسخه دیفای، به حفاظت از دارایی کاربران در برابر ضرر و زیان‌ها برمی‌گردد که بالاتر در مورد آن توضیح دادیم؛ یعنی همان بیمه که امنیت خاطر بیشتری را برای کاربران فراهم می‌کند و عاملی تشویقی برای مشارکت بیشتر آن‌هاست.
به طور کلی باید گفت که نسخه دوم دیفای آمد تا امور مالی غیرمتمرکز را دسترس‌پذیرتر، ایمن‌تر و کارآمدتر کند. در این نسخه پروتکل‌ها قابلیت همکاری بیشتری با سایر بلاکچین‌ها دارند که این مسئله نقل و انتقال دارایی‌ها را میان بسترهای مختلف و متفاوت راحت‌تر می‌کند. این همان امری است که در نهایت می‌تواند به پذیرش بیشتر DeFi کمک کند. به طور کلی می‌توان گفت که با تولد دیفای ۲، نگاه‌ها به این عرصه بیشتر شد و حالا می‌توان بیش از پیش به امور مالی غیرمتمرکز امیدوار شد. چه بسا در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد درخشش بی‌اندازه پروتکل‌های دیفای باشیم.
تفاوت امور مالی غیرمتمرکز با خدمات مالی متمرکز چیست؟
تا اینجا به این سوال هم پاسخ داده‌ایم و این تفاوت‌ها را بیان کرده‌ایم؛ با این‌همه بد نیست حالا به صورت ویژه به این مسئله بپردازیم و تفاوت‌ها را واضح‌تر بیان کنیم. خدمات مالی متمرکز یا همان Centralized Finance که به اختصار CeFi نامیده می‌شود، شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با امور مالی غیرمتمرکز دارد.
درست است که هردو روش امکان معامله و خرید و فروش را فراهم می‌کنند و در هر دو مفهومی به نام صرافی وجود دارد که نقش آن تسهیل تراکنش‌هاست، اما در همین مورد هم می‌توان تفاوت‌هایی یافت. خدمات امور مالی متمرکز وابسته به صرافی‌های متمرکز است که به نوعی سازمان‌هایی مشابه بانک‌ها هستند که با کمی تغییر فعالیت می‌کنند. در امور مالی متمرکز شاهد حضور نهادهای متمرکزی هستیم که تراکنش‌ها را به عهده می‌گیرند که این نهادها همان صرافی‌های متمرکز هستند. برای کار با این صرافی‌ها باید احراز هویت کنید و این صرافی است که حضانت دارایی‌های شما را به عهده دارد. به همین خاطر است که همچنان ریسک‌هایی مانند تحریم و فریز شدن دارایی‌ها در آن‌ها وجود دارد.
در سمت مقابل دیفای مبتنی بر قراردادهای هوشمند و صرافی‌های غیرمتمرکز است. یک رویکرد غیرمتمرکز P2P در اینجا وظیفه فعال‌سازی خدمات مالی را به عهده دارد و این خود افراد هستند که حضانت دارایی‌های کریپتویی خود را به عهده دارند. امور مالی غیرمتمرکز شیوه مدرنی در خدمات مالی به حساب می‌آید که وجودش را مدیون بلاکچین و قراردادهای هوشمند است.
ویژگی‌های دیفای چیست؟
دیفای مزایای بسیار زیادی را با خود به همراه دارد که این مزایا همگی در راستای بهبود خدمات مالی است و امنیت و اعتماد را افزایش می‌دهد؛ دو فاکتوری که در خدمات مالی می‌توانند نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای داشته باشند. اگر بخواهیم این ویژگی‌ها را نام ببریم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- غیرمتمرکز بودن: نخستین ویژگی‌ای که دیفای با آن تعریف می‌شود، عدم تمرکز است و از این رو، دیفای ریسک‌ها و مخاطرات مرتبط با امور مالی را ندارد؛ البته نمی‌توان از مخاطرات کنونی مرتبط با دیفای چشم‌پوشی کرد که این موارد را در بخش‌های بعد توضیح می‌دهیم.
- عدم نیاز به مجوز: باز هم با یکی دیگر از ویژگی‌های بلاکچین مواجهیم که در امور مالی غیرمتمرکز نیز نقش بسیار پررنگ و تعیین‌کننده‌ای دارد. یک مدل غیرمتمرکز که نیازی به یک شخص یا نهاد مرکزی ندارد، طبیعتا نیازی به مجوزهای متمرکز نیز نخواهد داشت و هرچه که هست همان منطق قراردادهای هوشمند است که سازوکار این خدمات را مشخص می‌کند.
- شفافیت و وضوح خدمات: قراردادهای هوشمند همیشه به شفافیت معاملات کمک می‌کنند و شما می‌توانید به اطلاعات منتشرشده روی بلاکچین دسترسی داشته باشید.
- ناشناس بودن: درست است که قراردادهای هوشمند عاملی برای شفافیت هستند، اما نیازی به تعیین هویت کاربران نیست. یعنی شما می‌توانید ببینید که از فلان کیف پول فلان مبلغ به فلان آدرس واریز شده است که این همان شفافیت است؛ اما نمی‌توانید به سادگی بفهمید که چه کسی مالک آن آدرس است. در حقیقت ارتباط میان داده‌ها و هویت صاحبان آن‌ها چیزی نیست که به آسانی بتوان به آن دست یافت و با آنچه در دنیای خدمات مالی متمرکز تجربه کرده‌ایم، زمین تا آسمان فرق دارد. در امور مالی متمرکز وقتی می‌خواهید وام بگیرید یا هر خدمات دیگری نظیر افتتاح حساب انجام دهید، حتما باید اسناد هویتی ارائه کنید؛ ولی در دیفای نیاز و الزامی به این کار نیست.
- حضانت: این هم ویژگی دیگری است که در طول همین مقاله بارها به آن اشاره کردیم. گفتیم که در بستر DeFi این کاربران هستند که اختیار و کنترل دارایی‌های خود را در دست دارند و این برخلاف امور مالی متمرکز است که صرافی می‌تواند هر لحظه دارایی کاربران را تصرف و بلوکه کند.
- بهره‌مندی از برنامه‌های غیرمتمرکز: وقتی امور مالی غیرمتمرکز باشد، برنامه‌های کاربردی آن نیز دیگر متمرکز نخواهند بود. به کمک دیفای می‌توانند از برنامه‌های غیرمتمرکز متنوعی مانند کیف پول‌ها، پل‌ها، شبکه‌های اجتماعی و بازی و انواع پلتفرم‌ها استفاده کنید.
- کارمزدها: نبود واسطه، حذف کارمزد مرتبط با نهادهای واسط را نیز در پی دارد. با این‌همه در صرافی‌های غیرمتمرکز باید حواستان به عواملی باشد که می‌توانند کارمزدهای تراکنش شما را افزایش بدهند و در نهایت خروجی تراکنش آن چیزی نباشد که شما انتظارش را دارید.
این‌ها ویژگی‌های مهم و اصلی دیفای و در حقیقت مزایای این حوزه بودند. در ادامه نگاهی هم به محدودیت‌های DeFi می‌اندازیم تا بتوانیم با تمام ابعاد و جوانب آن آشنا شویم و نگاهی منطقی به خدمات مالی غیرمتمرکز داشته باشیم. برای یادگیری نحوه فعالیت در Defi شما باید با صرافی های غیر متمرکز نیز آشنا شوید و نحوه کار با این صرافی ها را یاد بگیرید. اگر به دنبال یادگیری کار با بهترین صرافی غیر متمرکز هستید، پیشنهاد میکنم این مقاله را حتما مطالعه کنید.
نکات منفی و خطرات احتمالی سیستم دیفای
شاید خودتان هم تا اینجا متوجه مخاطرات و محدودیت‌های دیفای شده باشید. در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم تا ببینیم که دیفای چه خطراتی می‌تواند برای کاربران و دارایی‌های آن‌ها داشته باشد.
- عدم آشنایی کاربران: شاید اولین چیزی که باید به آن اشاره کنیم این است که دیفای هنوز آن‌چنان که باید و شاید شناخته‌شده نیست و مورد پذیرش عام قرار نگرفته است. خیلی از کاربران به دلیل همین عدم آشنایی ممکن است رغبت نکنند که به سراغ امور مالی غیرمتمرکز بروند و همچنان شیوه‌های سنتی را ترجیح بدهند.
- نیاز به تجربه: عدم آشنایی منجر به نپختگی و کم‌تجربگی خواهد شد. کم پیش نیامده است که کاربران به دلیل ناآگاهی و دانش ناکافی از سازوکار صرافی‌های غیرمتمرکز، دارایی‌های خود را از دست داده‌اند یا پس از انجام معامله متوجه شده‌اند که عاملی به نام اسلیپیج، منجر به ضرر آن‌ها شده است. کافی است یک کاربر بی‌تجربه یک بار درگیر چنین مسائلی شود تا دیگر برای همیشه فکر DeFi را از سرش بیرون کند.
- پیچیدگی: مسائلی که در بالا گفتیم بی‌ارتباط به پیچیدگی‌های دیفای نیست. برای کاربرانی که عمری با خدمات مالی متمرکز کار کرده‌اند و عادت کرده‌اند که حضانت دارایی‌هایشان به عهده یک نهاد واسط باشد، درک مفاهیم و کارکردهای DeFi ساده نیست.
- نوسان: ذات بازارهای مالی با نوسان همراه است و این قضیه در مورد ارزهای دیجیتال بسیار پررنگ‌تر است. دیگر در اینجا آن نهاد متمرکز یا دولتی وجود ندارد که بخواهد با سیاست‌های مختلف قیمت را کنترل کند. همین امر نیز باعث می‌شود افرادی که کمتر اهل ریسک هستند سراغ DeFi و به طور کلی بازار ارزهای دیجیتال نروند. این نوسان می‌تواند ریسک لیکوئید شدن وثایق را بالا ببرد و از این رو بازپرداخت وام‌ها را با دشواری مواجه می‌کند. البته راه‌کار این مسئله این است که همواره حواستان به نوسانات بازار و وثایقی که ارائه داده‌اید، باشد.
- خدمات مشتری: درست است که عدم تمرکز یکی از مزایای مهم دیفای است، اما همین مسئله باعث می‌شود تمام مسئولیت با کاربران باشد. اگر هر اتفاقی بیفتد، کاربر هیچ نهاد یا شخصی را نخواهد یافت که بتواند پاسخش را بدهد و این مسئله عاملی است که برای برخی کاربران ناخوشایند است.
- امنیت: هکرها به دیفای علاقه زیادی دارند و در این سال‌ها شاهد رشد پلتفرم‌هایی بوده‌ایم که هدف کلاهبردارها بوده‌اند و متاسفانه باعث سلب اعتماد شده‌اند.
- حضانت: این همان عاملی است که در قسمت مزایا هم به آن اشاره کردیم و شاید از منظری دیگر بتوان آن را محدودیت دانست. این‌که در امور مالی غیرمتمرکز مسئولیت حفاظت و کنترل دارایی بر عهده خود کاربر است، یک مزیت است اما با این حال برخی از افراد این مسئولیت سنگین را قبول نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند که فرد یا نهاد دیگری برایشان این کار را انجام دهد. برای این دسته از افراد، DeFi و هر نوع خدمات غیرمتمرکز دیگر جذابیت ندارد.
معروف‌ترین پروژه‌های دیفای
امور مالی غیرمتمرکر با چند پروژه بیشتر شناخته می‌شود که ممکن است شما هم نام این پروژه‌ها را شنیده باشید. از میان این موارد معروف‌ترین آن‌ها را می‌توان به شرح زیر نام برد.
Uniswap
یونی سواپ یکی از برترین صرافی‌های غیرمتمرکز ارز دیجیتال است که جفت‌ارزهای متنوعی را می‌توانید در آن معامله و سواپ کنید. هم‌اکنون در سایت کوین مارکت کپ، نسخه سوم این صرافی (روی زنجیره اتریوم) در صدر فهرست برترین DEXهای بازار قرار گرفته است و نسخه چهارم dYdX با اختلاف بسیار کمی از آن در رتبه دوم ایستاده است. این صرافی مبتنی بر استخرهای نقدینگی است و کاربرانی که نقدینگی این استخرها را فراهم کنند، به عنوان تامین‌کننده نقدینگی شناخته می‌شوند. این کاربران در ازای کاری که انجام می‌دهند، پاداش دریافت می‌کنند. این همان ویژگی مهمی است که می‌تواند به مقبولیت و رشد بیشتر صرافی‌های غیرمتمرکز و دیفای کمک کند.
یونی سواپ پیوسته در حال انجام تغییرات و اضافه کردن ویژگی‌های جدید است و از این رو تاکنون چندین نسخه ارائه کرده است. در نسخه اول یک سمت تمام جفت ارزها اتر بود و سمت دیگر توکن‌های ERC-20. در این نسخه امکان سواپ مستقیم توکن‌های ERC-20 وجود نداشت. اما این مسئله در نسخه دوم یونی سواپ رفع شد و کار را برای کاربران ساده‌تر کرد. با آمدن نسخه سوم یک‌سری ویژگی‌های دیگر هم اضافه شد و قابلیتی مثل نقدینگی متمرکز باعث شد که کاربران بتوانند قیمتی دلخواه را از قبل تعیین کنند و با رسیدن به آن سطح، نقدینگی را تامین کنند. هم‌اکنون یونی سواپ علاوه بر اتریوم، از شبکه‌های پالیگان، آپتیمیزم، آربیتروم، بیس، زنجیره بی ان بی، سلو و آوالانچ هم پشتیبانی می‌کند.
Ren
دومین پروژه‌ای که می‌خواهیم به آن اشاره کنیم، Ren نام دارد. در تعریفی که در وب‌سایت این پروژه می‌خوانیم نوشته است که Ren یک شبکه توزیع‌شده است که انتقال ارزش میان بلاکچین‌های مختلف را فراهم می‌کند؛ این همان قابلیت همکاری است.
نسخه اول این پروژه یکی از اولین پروتکل‌های قابلیت همکاری با پشتیبانی از بیت کوین بود که کاربران زیادی از آن استفاده می‌کردند. این پروژه توانست مبادله حجمی بالغ بر ۱۳ میلیارد دلار بین ۱۲ بلاکچین مبتنی بر حساب و ۵ بلاکچین مبتنی بر UTXO را تسهیل کند. از جمله این بلاکچین‌ها می‌توان به زنجیره‌های سازگار با ماشین مجازی اتریوم نظیر سولانا و کاوا اشاره کرد که از این طریق امکان مشارکت هولدرهای بیت کوین در DeFi برای نخستین بار فراهم شد.
Ren با این هدف متولد شد که بتواند قابلیت همکاری میان بلاکچین‌ها را افزایش دهد و با محدودیت‌های ساختاری ارز دیجیتالی مثل بیت کوین مقابله کند. ماشین مجازی این شبکه با نام RenVM در رسیدن به این هدف بسیارموثر است و امکان تعامل با برنامه‌های DeFi را افزایش می‌دهد. این پروژه توکنی به نام REN هم دارد که از آن برای پاداش‌دهی به مشارکت‌کنندگان شبکه استفاده می‌شود. در وب‌سایت این پروژه آمده است که نسخه دوم این شبکه توزیع‌شده هم به زودی ارائه خواهد شد.
Aave
آوه همان پلتفرم وام‌دهی و وام‌گیری است که برای خیلی از ما نام‌آشناست و احتمالا یک بار هم که شده به آن سر زده‌ایم. علاوه بر قرض دادن و قرض گرفتن، از طریق آوه می‌توانید سود هم به دست آورید. تامین نقدیگی یکی از کارهایی است که می‌توانید در آوه انجام دهید و به عنوان تامین‌کننده نقدینگی پاداش بگیرید. در اینجا هم استخرها نقش پررنگ و موثری دارند و رکن اصلی این پروتکل به شمار می‌روند. می‌توانید رمزارزهای Aave خود را در پروتکل استیک کنید و در ازای این کار (که موجب تامین امنیت می‌شود)، پاداش دریافت کنید.
همچنین در پروتکل آوه می‌توانید دارایی‌های خود را وثیقه کنید و توکن‌های موردنظرتان را از شبکه‌های مختلف موجود، وام بگیرید. مشارکت در حاکمیت آوه و رای‌دهی روی پیشنهادهای جدید، دارایی‌های جدید و به‌روزرسانی‌های پروتکل نیز کارهای دیگری است که از طریق Aave می‌توانید انجام دهید و به این ترتیب در دیفای فعالیت کنید. به جز این موارد، از طریق آوه می‌توانید وام فلش دریافت کنید. در پروتکل آوه نرخ بهره از دو نوع ثابت و متغیر است که این نیز می‌تواند از جذابیت‌های این پروژه دیفای باشد.
آوه با شبکه‌های اتریوم، پالیگان، آوالانچ، آربیتروم، آپتیمیزم، بیس و Gnosis در تعامل است. آوه پروتکلی است که توسط جامعه‌اش هدایت می‌شود و کاملا غیرمتمرکز است. این پروتکل هم‌اکنون سه نسخه دارد که هرکدام ویژگی‌های خاصی دارند.
Synthetix
سنتتیکس اکوسیستمی است که خود را به عنوان لایه نقدینگی دیفای معرفی می‌کند. در این پروتکل نقدینگی‌ها برای استفاده در مشتقاتی مانند بازارهای آپشن و فیوچرز تامین می‌شود. همین امر نشان می‌دهد که سینتتیکس پلی میان بازارهای مالی سنتی و بلاکچین ایجاد می‌کند. این پروتکل بر بستر اتریوم و راهکارهای لایه دوم مانند آپتیمیزم بنا شده است. دارایی‌های سینتتیکس و محصولات مرتبط با آن، از طریق استیک توکن‌های بومی شبکه با نام SNX وثیقه می‌شوند که یک رمزارز ERC-20 است. باید برای ساخت دارایی‌های ترکیبی خود، این توکن را وثیقه بگذارید. در ازای این کار و سرمایه‌گذاری در سینتتیکس، درصدی از کارمزدها را دریافت خواهید کرد. پس لازم است برای ایجاد هر دارایی ترکیبی، حتما این توکن را خریداری کنید و این مسئله در تقاضای این رمزارز نقش مهمی دارد. این دارایی‌ها در یک قرارداد استیکینگ قفل می‌شوند و صدور دارایی‌های ترکیبی، از این طریق امکان‌پذیر می‌شود. منظور از دارایی ترکیبی مواردی مانند طلا و سهام و ارزهای فیات و دیجیتال است.
سرمایه‌ای که استیک‌کننده‌ها تامین می‌کنند، بنیاد و اساس نقدینگی برنامه‌های DeFi را در این پروتکل ایجاد می‌کند. این مدل وثیقه‌گذاری به کاربران اجازه می‌دهد تا میان این دارایی‌ها و قراردادهای هوشمند ارتباطی مستقیم برقرار کنند و نیازی به واسطه نداشته باشند. در نتیجه معضلات و مسائل مرتبط با اسلیپیج یا نقدینگی که در صرافی‌های غیرمتمرکز رایج است، کم می‌شود.
Compound
کامپاند یکی دیگر از پروژه‌های معروف و موفق دیفای است که در زمینه وام فعالیت می‌کند. این پروتکل در حقیقت مجموعه‌ای از بازارهای نرخ بهره است که روی بلاکچین اتریوم بالا آمده است و با استخرهای دارایی کار می‌کند. وقتی کاربران اقدام به تامین نقدینگی در این پروتکل می‌کنند، سودهایی با نرخ‌های مختلف به آن‌ها تعلق می‌گیرد. در حقیقت کاربران با این کار دارایی‌های خود را در یک استخر نقدینگی بزرگ (که همان بازار است) مشارکت می‌دهند و از این طریق کار سایر کاربران را برای دریافت وام راحت‌تر می‌کنند.
این پروتکل نسخه دو و سه دارد. کامپاند سه یک پروتکل سازگار با ماشین مجازی اتریوم است که باز هم روی اتریوم راه‌اندازی شده است و دارایی اصلی آن USDC است. ارز دیجیتال کامپاند با نماد COMP رمزارز بومی این پروتکل است که با استاندارد ERC-20 ساخته شده است ویک توکن حاکمیتی است. کامپاند تا اینجا یکی از پروژه‌های موفق امور مالی غیرمتمرکز بوده است و توانسته است کاربران زیادی را جذب کند.
Kyber Network
آخرین پروژه DeFi که در این بخش به آن اشاره خواهیم کرد، کایبر نتورک نام دارد. کایبر یک پروتکل بلاکچینی غیرمتمرکز است که وظیفه تجمیع نقدینگی را به عهده دارد. این پروتکل در تسهیل انجام امور مالی غیرمتمرکز نقش مهمی دارد و به عنوان یک هاب نقدینگی فعالیت می‌کند. کایبر نتورک بستری است که از چندین زنجیره پشتیبانی می‌کند و برای ترید و سواپ گزینه‌ای مناسب به شمار می‌رود. این پروتکل نقدینگی را از منابع مختلف به هم پیوند می‌زند و نرخ‌های بهینه‌‌ای را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
مانند سایر پروتکل‌هایی که در دیفای فعالیت دارند، کایبر نتورک هم در ازای واریز توکن به پروتکل و تامین نقدینگی به کاربران خود پاداش می‌دهد و آن‌ها را تشویق به فعالیت بیشتر می‌کند. نقدینگی‌های تجمیع‌شده در این پروتکل برای تریدرها و برنامه‌های غیرمتمرکز بسیار کارآمد است و کار آن‌ها را تسهیل می‌کند.
هدف کایبر نتورک رفع محدودیت‌های امور مالی غیرمتمرکز است و می‌خواهد کاری کند که تمام کاربران یا برنامه‌های غیرمتمرکز بتوانند به راحتی به توکن‌های موردنیاز خود برای نیازهای مرتبط با نقدینگی دست پیدا کنند.
جمع‌بندی
امور مالی غیرمتمرکز یا DeFi یکی از شاخه‌های دنیای وسیع بلاکچین است که آرمان و هدف آن از بین بردن واسطه‌ها در خدمات مالی است. پروژه‌های زیادی در این فضا ایجاد شده‌اند و رشد کرده‌اند. صرافی‌های غیرمتمرکز، پلتفرم‌های وام‌دهی و تامین نقدینگی از جمله این پروژه‌ها هستند. یونی سواپ، سوشی سواپ، وان اینچ، آوه و کامپاند از جمله مهم‌ترین پروتکل‌ها و پلتفرم‌هایی هستند که کاربران زیادی دارند و توانسته‌اند با جذابیت‌ها و مشوق‌های خود، در این حوزه موفق باشند. تامین نقدینگی و دریافت سود، احراز هویت غیرمتمرکز، بیمه غیرمتمرکز، بازارهای پیش‌بینی و خدماتی از این دست، کاربردهای دیفای را تشکیل می‌دهند. می‌توانید با فعالیت در این بستر، از سود ییلد فارمینگ بهره‌مند شوید و از تجربه امور مالی شفاف و بدون واسطه لذت ببرید. آیا شما تا کنون با پروژه‌های دیفای کار کرده‌اید؟ از کدام صرافی غیرمتمرکز بیشتر استفاده می‌کنید؟ به نظرتان آینده DeFi روشن خواهد بود یا امیدی به رشد و گسترش این حوزه ندارید؟